Кометалар адамзатты ежелгі заманнан бері таңғалдырған, қорқытқан әрі қызықтырған аспан денелері болып саналады, себебі олардың түнгі аспанда кенеттен пайда болуы әрдайым ерекше әсер қалдырған. Әртүрлі дәуірлерде оларды тағдырдың белгісі, құдайлардың ескертуі немесе үлкен өзгерістердің хабаршысы деп қабылдаған. Сіз білмеуіңіз мүмкін, қазіргі ғылым кометалардың құрылысы, шығу тегі және Күн жүйесінің қалыптасуындағы рөлі туралы көптеген неймовірні фактілерді анықтады. Кометалар туралы қызықты деректер оларды ғарыштың тереңінен жеткен өзіндік уақыт капсулалары деп атауға негіз береді. Захоплюючі фактілер астрономия саласында бұл нысандардың шынайы табиғатын біртіндеп ашып келеді.
- Кометалар негізінен мұздан, шаңнан және қатқан газдардан тұрады. Осы құрамына байланысты оларды кейде лас қар түйіршіктері деп те атайды. Олардың ядросында органикалық қосылыстар болуы мүмкін. Бұл заттар ғалымдар үшін ерекше маңызға ие.
- Кометаның ядросы көбіне дұрыс емес пішінге ие болады. Оның өлшемі бірнеше жүз метрден ондаған километрге дейін жетуі мүмкін. Соған қарамастан, ядро кометаның ең тығыз бөлігі болып есептеледі. Қалған құрылымдар Күнге жақындаған кезде ғана қалыптасады.
- Кометаның құйрығы ол Күнге жеткілікті жақындағанда пайда болады. Жылудың әсерінен мұз буланып, газ бен шаң бөлінеді. Олар жарқыраған қабық пен ұзын құйрық түзеді. Бұл аспанды бақылаушылар үшін ең захоплюючі көріністердің бірі.
- Кометаның құйрығы әрдайым Күнге қарсы бағытталады. Бұл құбылыс Күн желінің әсерімен түсіндіріледі. Комета қандай бағытта қозғалса да, құйрық бағытын өзгертпейді. Сіз білмеуіңіз мүмкін, осы ерекшелік арқылы ғалымдар Күннің белсенділігін зерттейді.
- Кометалардың екі негізгі құйрық түрі болады. Бірі шаңнан, екіншісі иондалған газдан тұрады. Олар түсі мен пішіні жағынан ерекшеленеді. Кей жағдайларда екі құйрық та бір уақытта айқын көрінеді.
- Көптеген кометалардың орбитасы өте созылыңқы келеді. Олар Күн жүйесінің ішкі бөлігіне жүздеген немесе мыңдаған жылда бір рет қана оралуы мүмкін. Кейбір кометалар тек бір рет қана көрінеді. Осындай неймовірні фактілер әрбір бақылауды қайталанбас етеді.
- Кометалардың бір бөлігі Койпер белдеуінен шығады. Бұл аймақ Нептун орбитасынан тыс орналасқан. Онда көптеген мұзды денелер бар. Қысқа мерзімді кометалар көбіне осы жерден келеді.
- Басқа кометалар Оорт бұлтынан келеді деп есептеледі. Бұл Күн жүйесінің шетінде орналасқан алып сфералық аймақ. Ол ұзақ мерзімді кометалардың көзі саналады. Сіз білмеуіңіз мүмкін, бұл аймақ әлі күнге дейін тікелей бақыланбаған.
- Кометалар Күнге әр жақындаған сайын өзгереді. Олардың бір бөлігі біртіндеп ғарышқа тарап кетеді. Уақыт өте ядро кішірейеді немесе мүлде ыдырайды. Кейбір кометалар толығымен жойылып кетеді.
- Кейде кометалар бірнеше бөлікке бөлініп кетеді. Бұл қатты қызудың немесе ірі планеталардың тартылыс күшінің әсерінен болады. Мұндай құбылыстарды заманауи телескоптар тіркейді. Олар кометаның ішкі құрылымы туралы маңызды мәлімет береді.
- Кометалар Жердің қалыптасуында маңызды рөл атқарған болуы мүмкін. Кейбір болжамдарға сәйкес, олар планетамызға судың бір бөлігін жеткізген. Сонымен қатар органикалық молекулалар да бірге келген болуы ықтимал. Бұл тіршіліктің пайда болуына қатысты ең неймовірні фактілердің бірі.
- Ежелгі дәуірде кометалар жаман белгі ретінде қабылданған. Олардың пайда болуын соғыс, індет немесе апаттармен байланыстырған. Мұндай түсінік көптеген халықтарға тән болған. Ғылым дамыған соң ғана бұл көзқарас өзгерді.
- Белгілі кометаларға арнайы атаулар беріледі. Көбіне оларды ашқан астрономдардың есімімен атайды. Кейбір кометалар бірнеше ғасыр бойы қайта-қайта бақыланған. Бұл олардың қозғалысын ұзақ уақыт бойы зерттеуге мүмкіндік береді.
- Галлей кометасы ең танымал кометалардың бірі болып саналады. Ол шамамен жетпіс алты жыл сайын Күнге жақындайды. Бұл кометаны адамдар антикалық дәуірде-ақ байқаған. Келесі көрінуі XXI ғасырдың ортасына жоспарланған.
- Кейбір кометалар өте жарық болып, жұлдыздардан да анық көрінеді. Күнге жақындаған кезде оларды жай көзбен көруге болады. Мұндай құбылыстар миллиондаған адамдардың назарын аударады. Захоплюючі фактілер осындай сәттерде бүкіл әлемге таралады.
- Астрономдар кометаларды ғарыштық аппараттар арқылы зерттейді. Кейбір миссиялар тіпті кометаның ядросына қонған. Бұл оның құрамын тікелей зерттеуге мүмкіндік берді. Сіз білмеуіңіз мүмкін, мұндай миссиялар өте күрделі есептеулерді талап етеді.
- Кометалар метеорлық ағындармен тығыз байланысты. Жер кометаның қалдырған ізінен өткенде жұлдызды жаңбыр пайда болады. Ұсақ бөлшектер атмосферада жанып кетеді. Бұл әсем көрініс кометалардың әсерінен туындайды.
- Барлық кометалар бірдей әсерлі көрінбейді. Көпшілігі әлсіз және байқалмайды. Оларды тек телескоп арқылы ғана көруге болады. Соған қарамастан, олар ғылым үшін аса маңызды.
- Кометалардың орбитасы планеталардың тартылыс күшінің әсерінен өзгеруі мүмкін. Әсіресе Юпитердің ықпалы зор. Ол кометаларды өз орбитасына тартып алуы немесе бағытын өзгертуі мүмкін. Бұл олардың болашақ тағдырын анықтайды.
- Кометалар Күн жүйесіндегі ең көне нысандардың қатарына жатады. Олар жүйе қалыптасқан кездегі бастапқы заттарды сақтап қалған. Сондықтан ғалымдар оларды ерекше мұқият зерттейді. Сіз білмеуіңіз мүмкін, әрбір комета ғарыш тарихының тірі мұрағаты іспетті.
Кометалар туралы қызықты деректер бұл аспан денелерінің сырттай қарағанда қарапайым көрінгенімен, өте күрделі екенін көрсетеді. Неймовірні фактілер олардың құрылысы мен шығу тегін түсінуге көмектеседі және Күн жүйесінің эволюциясын тереңірек ашып береді. Захоплюючі фактілер кометаларды өткен мен қазіргі ғылыми білімнің арасындағы көпірге айналдырады. Сіз білмеуіңіз мүмкін, бірақ дәл осы кометаларды зерттеу арқылы адамзат өзінің ғарыштағы шығу тегін біртіндеп түсіне бастады.
