Кофе — бұл жай ғана сусын емес, миллиондаған адамдар үшін күнделікті ритуал, мәдениет пен шабыт көзі. Ол бізді таңнан кешке дейін сүйемелдеп, қуат пен жайлылық сыйлайды, сондай-ақ қарым-қатынасқа себеп болады. Әрбір шыныаяқ кофенің артында құрлықтарды, дәстүрлерді және ғылыми жаңалықтарды қамтитын бай тарих жатыр. Көптеген адамдар үшін кофе туралы көптеген таңғаларлық деректер беймәлім болып қала береді. Назарларыңызға кофеге қатысты сіз білмеуі мүмкін қызықты деректерді ұсынамыз.
- Аңыз бойынша, кофені алғаш рет эфиопиялық бақташы ашқан, ол ешкілерінің кофенің қызыл жидектерін жегеннен кейін аса белсенді болғанын байқаған. Осылайша, кофенің әлем бойынша ұзақ сапары басталды. Эфиопия бүгінгі күнге дейін кофенің отаны болып саналады.
- Ең алғашқы кофеханалар XVII ғасырда Стамбул, Лондон және Венеция қалаларында пайда болған және мәдени әрі іскерлік орталықтарға айналған. Бұл орындарды «даналық мектептері» деп атаған, себебі адамдар мұнда тек кофе ішуге емес, жаңалықтар мен философия, саясат талқылауға келген. Осылайша кофехана мәдениеті көптеген елдерде қалыптасты.
- Кофе әлемдегі мұнайдан кейінгі екінші ең көп саудаланатын тауар болып табылады. Ол экватор бойындағы «кофе белдеуі» деп аталатын аймақтағы 70-тен астам елде өсіріледі. Миллиондаған адамдардың күнкөрісі осы саламен тығыз байланысты.
- Кофенің екі негізгі түрі бар — арабика және робуста, әрқайсысының өзіндік дәмі мен кофеин мөлшері ерекшеленеді. Арабика жұмсақ әрі хош иісті дәмімен танымал болса, робуста ащылау әрі кофеині көбірек. Жоғары сапалы кофелердің басым бөлігі арабикадан жасалады.
- Әлемдегі ең қымбат кофе — копи лювак, ол азиялық бұлғынның ас қорыту жүйесі арқылы өткен кофенің дәндерінен дайындалады. Бұл ерекше процесс кофеге айрықша дәм мен хош иіс береді. Оның бағасы килограммына жүздеген долларды құрауы мүмкін.
- Кофе ағашы 100 жылға дейін өмір сүре алады, бірақ ең өнімді кезеңі 20-25 жыл шамасында болады. Ол жылы климатты, жауын-шашынды және көлеңкені қажет етеді. Бір ағаштан жылына орта есеппен 2,5 кг жидек жиналады.
- Бір шыныаяқ эспрессо дайындау үшін шамамен 50 кофе дәні қажет. Әрбір дән плантациядан шыныаяққа дейін ұзақ жолдан өтеді: жинау, кептіру, қуыру және тарту. Әр кезеңнің сапасы сусынның соңғы дәміне әсер етеді.
- Кофедегі кофеин — зейінді арттыратын және энергияны көбейтетін табиғи стимулятор. Сонымен қатар, кофе ағзаға пайдалы антиоксиданттарға бай. Ғылыми зерттеулер кофені мөлшермен тұтыну көптеген созылмалы аурулардың қаупін төмендететінін дәлелдеген.
- Әлемде жан басына шаққанда ең көп кофе ішетін ел — Финляндия. Финдер жеңіл кофені ұнатады және оны күніне бірнеше рет ішеді. Кофе ішу бұл елде әлеуметтік өмір мен еңбек мәдениетінің маңызды бөлігі болып табылады.
- Алғашқы кофе автоматы 1947 жылы Италияда жасалып, эспрессоны қоғамдық орындарда қолжетімді етті. Бүгінде мұндай автоматтар бүкіл әлемде кең таралған. Италия кофеге қатысты көптеген дәстүрлер мен рецепттердің отаны саналады.
- «Кофе» сөзі араб тіліндегі «кахва» сөзінен шыққан, бұл «ұйқысыздық» дегенді білдіреді. Бұл атау сусынның сергітетін қасиетін айқын көрсетеді. Уақыт өте бұл сөз түрлі тілдерде өзгеріске ұшырады.
- Кофе өнер туындыларына, әдеби шығармаларға және ғылыми жаңалықтарға шабыт берген. Бетховен, Вольтер және Гёте сияқты ұлы тұлғалар кофе сүйер ретінде танымал болған. Олар кофені шығармашылық пен жұмыс қабілетін арттыру құралы ретінде пайдаланған.
- Кофеге байланысты арнайы мамандықтар бар, мысалы, бариста — кофені дайындау шебері және кофе сомельесі — дәм мен сапаны бағалайтын маман. Бұл кәсіптер терең білім мен тәжірибені талап етеді. Кофе чемпионаттары бүкіл әлемнен қатысушыларды жинайды.
- Кофе қойыртпағы тұрмыста пайдалы: оны тыңайтқыш ретінде, тазалағыш құрал ретінде немесе косметикалық маскаларға қосады. Оның құрамындағы қоректік заттар топырақты жақсартады. Сондай-ақ, ол тоңазытқыштағы жағымсыз иістерді жояды.
- Кейбір кофе дәндері қуыру кезінде ваниль, даршын немесе шоколад сияқты дәмдеуіштермен өңделеді. Бұл тәсіл гурмандар үшін ерекше дәм үйлесімін тудырады. Ароматты кофе әсіресе Солтүстік Америкада танымал.
- 1 қазан күні көптеген елдерде Халықаралық кофе күні атап өтіледі. Бұл күні фестивальдер, дәм татулар және кофе өндірушілерін қолдау шаралары өткізіледі. Бұл мереке кофенің әлемдік мәдениет пен экономикадағы орнын көрсетеді.
Бұл таңғажайып деректер кофе тек қарапайым таңғы сусын емес, нағыз мәдени және тарихи құбылыс екенін дәлелдейді. Кофе адамдарды біріктіріп, шабыттандырып, ғасырлар бойы адамзатпен бірге дамып келеді. Ол шығармашылықтың, қуаттың және үнемі жаңарып отыратын мәдениеттің символына айналды. Әрбір шыныаяқ кофе — ашылуға лайық ерекше оқиға.
