Чарльз Дарвиннің есімі биология немесе ғылым тарихына қызығушылық танытқан кез келген адамға таныс. Оның табиғи сұрыпталу туралы теориясы адамзаттың түрлердің шығу тегі мен табиғаттағы орны туралы түсінігін түбегейлі өзгертті. Бірақ бұл атақты есімнің артында тек теория авторы ғана емес, ерекше тағдыры, түрлі қызығушылықтары мен күрделі көзқарастары бар адам тұр. Оның өмірі саяхаттарға, ғылыми ізденістерге және ішкі күмәндерге толы болды. Төменде сіз білмеуі мүмкін Чарльз Дарвин туралы қызықты әрі танымдық деректер ұсынылған.
- Чарльз Дарвин бай әрі ықпалды британдық отбасында дүниеге келген. Оның атасы Эразм Дарвин танымал натуралист әрі ақын болған, ал әкесі табысты дәрігер болған. Ата-анасы Чарльздің медицинамен айналысқанын қалаған, бірақ ол қан көре алмайтындықтан дәрігерлік білімін тастап кетті. Соңында ол дінтану факультетіне түсіп, кейін ғылымға бет бұрды.
- Дарвин бастапқыда эволюцияны зерттеуді мақсат еткен жоқ. Ол «Бигль» кемесімен жасаған саяхатын табиғатты бақылау және өсімдіктер мен жануарлардың үлгілерін жинау үшін бастаған. Бес жылдық сапар барысында ол Оңтүстік Американы, Галапагос аралдарын, Австралия мен Африканы аралап шықты. Осы сапардағы бақылаулар кейін оның табиғи сұрыпталу туралы идеясының негізіне айналды.
- Галапагос аралдарында Дарвин әр аралдағы қарғалар мен шымшықтардың тұмсығы әртүрлі екенін байқады. Бұл айырмашылықтарды ол алғашында түсінбесе де, кейін осы деректер оның эволюциялық теориясын қалыптастыруда маңызды рөл атқарды. Бірқатар үлгілерді ол дұрыс анықтамай, Англияға оралған соң ғана талдады. Бұл деректерді кейінірек ғылыми интуиция арқылы дұрыс түсінгені оның ерекше ойлау қабілетін көрсетті.
- 1859 жылы жарық көрген «Түрлердің шығу тегі» атты кітабы қоғамда үлкен резонанс туғызды. Дарвин бұл кітапты жариялауға асыққан жоқ, себебі діни қауым мен отбасынан келетін сыннан қорықты. Алайда Альфред Рассел Уоллестің де ұқсас идеяларға келгенін естіп, ойларын жариялауға шешім қабылдады. Алғашқы басылымда адам эволюциясы туралы нақты айтылмай, әдейі жұмсақ тұжырымдалған.
- Ғылыми көзқарастарына қарамастан, Дарвин өте қарапайым, ұстамды және өзіне сынмен қарайтын адам болған. Ол ауылда тұрып, шулы өмірден алшақ өмір сүрген. Күнделікті күнделік пен хат жазу оның өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Ол даңқты ұнатпайтын және көпшілік алдында пікірталастан қашатын.
- Дарвин өмір бойы созылмалы аурулармен күрескен. Оның ауруының себебі нақты белгісіз, бірақ ғалымдар Шагас ауруы, ішек бұзылыстары мен мазасыздық синдромы деп топшылайды. Ол көп уақытын төсекте өткізсе де, сол кезде де кітап оқып, хат жазумен айналысқан. Ғылымға деген адалдығы оның табандылығын айқын көрсетеді.
- Дарвин бала кезінен жәндіктер жинауға әуес болған. Бір жолы ол екі қоңызды қолына ұстап, үшіншісін аузына салып ұстауға тырысқан. Табиғатқа деген сүйіспеншілігі терең әрі шынайы еді. Осы құштарлық оны үлкен ғылыми жаңалыққа алып келді.
- Дарвин дінге біржақты қарсы болған жоқ, бірақ уақыт өте келе дәстүрлі сенімнен алыстай бастады. Ол өзін атеист емес, агностик деп атаған. Оның әйелі Эмма діндар адам болған, сондықтан бұл тақырыпта екеуі жиі ашық сөйлескен. Соған қарамастан, олардың отбасылық қарым-қатынасы өте жылы әрі сыйластықта болған.
- Дарвиннің он баласы болған, олардың бірнешеуі ғылым саласында табысқа жеткен. Ұлы Фрэнсис Дарвин — ботаник, ал Джордж Дарвин — экономист болған. Ол балаларымен жақын қарым-қатынаста болған және оларға жұмыс бөлмесінде ойнауға тыйым салмаған. Отбасы оның өмірінде маңызды орын алған.
- Дарвин 1882 жылы өмірден озды, ол Вестминстер аббаттығына — Исаак Ньютонның қасына жерленді. Бұл оның ғылымдағы еңбегін ресми түрде мойындау белгісі болды, дегенмен оның идеялары діни ортада даулы болып қала берді. Мұндай құрметке ғылым саласындағы төңкеріс жасаған адамдар сирек ие болады. Дарвиннің есімі адамзаттың интеллектуалдық тарихында мәңгі қалды.
- Ол 20-дан астам ғылыми еңбек жазып қалдырды, олардың арасында үй жануарлары, орхидеялар, жауын құрттары мен эмоция туралы еңбектер бар. Оның ғылыми қызығушылығы тек эволюциямен шектелмеді. Ол Жердегі тіршіліктің барлық формаларын түсінуге ұмтылды. Оның бақылаулары мен идеялары бүгінгі таңда да өзектілігін жоғалтпаған.
Бұл таңғаларлық деректер Чарльз Дарвиннің өмірі ғылым мен адамгершіліктің үйлесімі екенін көрсетеді. Ол баланың қызығушылығы мен зерттеушінің табандылығын біріктіріп, қоғамның қалыптасқан ой-пікіріне қарсы тұра алды. Оның еңбегі биология шеңберінен шығып, бүкіл адамзаттың ойлау мәдениетін өзгертті. Дарвиннің мұрасы әлі де талай буын ғалым мен ізденушіге шабыт береді.
