Буддизм – миллиондаған адамның өмір философиясы мен моральдық құндылықтарын қалыптастырған ең көне және ықпалды дүниежүзілік діндердің бірі. Ол біздің дәуірімізге дейінгі VI–V ғасырларда Оңтүстік Азияда пайда болып, уақыт өте бүкіл әлемге таралды. Будданың ілімі ішкі тыныштыққа ұмтылу, азапты жеңу және ағартушылыққа қол жеткізуге негізделген. Буддизм діни тәжірибелермен қатар өнерді, сәулетті және әдебиетті қамтитын бай мәдени әрі тарихи мұраға ие. Сіз білмеуі мүмкін бұл рухани дәстүр туралы қызықты деректермен таныс болыңыз.
- Буддизмнің негізін қалаушы ретінде Сиддхартха Гаутама саналады, ол кейінірек Будда, яғни «ағартылған» деп аталды. Ол текті отбасында дүниеге келіп, шындықты іздеу үшін байлық пен жайлылықтан бас тартты. Оның рухани ізденістері миллиондаған адамның дүниетанымын өзгерткен жаңа ілімнің пайда болуына себеп болды.
- Буддизм әлемді жаратқан құдіретті жаратушы идеясына мән бермейді. Оның орнына табиғат заңдарына, себеп-салдар байланысына және кармаға назар аударады. Негізгі көңіл адамның өз іс-әрекеті мен оның салдарына жеке жауапкершілігіне бөлінеді.
- Буддизмнің негізін Қасиетті Төрт Ақиқат құрайды. Онда азаптың табиғаты, оның себептері және азаптан құтылу жолы түсіндіріледі. Бұл жол Асыл Сегіз Қырлы Жол деп аталады және ол моральдық мінез-құлықты, сананы дамытуды және даналықты қамтиды.
- Буддизм бірнеше негізгі ағымдарға бөлінеді, олардың ішінде Тхеравада, Махаяна және Ваджраяна бар. Әрқайсысының тәжірибесі мен көзқарастарында өзіндік ерекшеліктері болғанымен, барлығы Будда ілімінің негізгі қағидаларын сақтайды. Мектептердің көптүрлілігі буддизмнің түрлі мәдениет пен аймақтарда таралуына ықпал етті.
- Буддизмнің жиі қолданылатын белгісі – Дхармачакра, яғни Дхарма дөңгелегі. Ол Будда ілімін және сансара деп аталатын өмір мен өлімнің шексіз айналымын білдіреді. Дөңгелектің сегіз қыры Асыл Сегіз Қырлы Жолдың кезеңдерін бейнелейді.
- Буддистік монастырьларда монахтар мен монахинялар сән-салтанаттан, кейбір тағамдардан және ойын-сауықтан бас тартуды қамтитын қатаң ережелерді ұстанады. Олар өмірін медитацияға, қасиетті мәтіндерді оқуға және қауымға қызмет етуге арнайды. Мұндай уәделер рухани жетілуге бағытталған.
- Буддизмде медитацияға ерекше мән беріледі, ол сананы ояту мен ішкі тыныштыққа жетудің әдісі саналады. Медитацияның әртүрлі түрлері бар, мысалы, тынысқа назар аудару, мантра айту және визуализация. Бұл тәжірибелер жағымсыз эмоцияларды жеңуге және терең зейінге жетуге көмектеседі.
- Буддизмнің маңызды ұғымдарының бірі – карма, яғни себеп пен салдар заңы. Әрбір іс-әрекет, сөз немесе ой болашаққа әсер ететін із қалдырады деп есептеледі. Бұл сенім ізбасарларды әділ әрі саналы өмір сүруге ынталандырады.
- Буддизм Үндістаннан Қытайға, Жапонияға, Кореяға, Тибетке, Оңтүстік-Шығыс Азияға, кейінірек Батысқа таралды. Әрбір мәдениет ілімді өз дәстүріне бейімдеп, әртүрлі рәсімдер мен символиканың қалыптасуына себеп болды. Мұндай икемділік буддизмге ғасырлар бойы өзектілігін сақтауға мүмкіндік берді.
- Буддизмнің қасиетті мәтіндері пали, санскрит, тибет және қытай тілдерінде сақталған. Олар Будданың уағыздарын, түсіндірмелерін және философиялық трактаттарын қамтиды. Оларды оқу рухани түсінікке жетудің бір жолы саналады.
- Буддистік храмдарда Будданың бейнелері, бодхисаттвалардың мүсіндері және оның өмірінен көріністер жиі кездеседі. Храм архитектурасы аймаққа байланысты өзгергенімен, әрдайым терең символизмге ие. Пагодалар, ступалар мен монастырьлар құлшылық орындары ғана емес, мәдени мұра ескерткіштері де болып саналады.
- Буддизмде бодхисаттва ұғымы бар – бұл ағартушылықтың жоғары деңгейіне жеткен, бірақ басқаларға көмектесу үшін толық бостандыққа әдейі қол жеткізбейтін жан. Бұл – мейірім мен альтруизмнің үлгісі, ол миллиондаған сенушілерге шабыт береді.
- Буддистер бірнеше мейрамды атап өтеді, олардың ең маңыздысы – Весак. Бұл Будданың туған, ағартылған және қайтыс болған күні. Мейрам дұға ету рәсімдерімен, храмдарды әшекейлеумен және қайырымдылық шараларымен өтеді.
- Буддизм қазіргі ғылыммен, әсіресе психология және нейробиология салаларында белсенді байланыс орнатады. Медитацияны зерттеу оның ми жұмысына және эмоционалды күйге оң әсерін көрсетті. Бұл тек сенушілердің ғана емес, әлем ғалымдарының да қызығушылығын тудырады.
- Буддизм 2500 жылдан астам уақыт бұрын пайда болғанына қарамастан, ол әлі де дамып, жаңа ізбасарлар табуда. Оның мейірімділік, саналық және өз-өзімен үйлесім туралы ілімі кез келген дәуірде өзекті болып қала береді. Бұл дін адамдарды ішкі тепе-теңдік пен тыныштық іздеуге шабыттандырады.
Буддизм – бұл тек дін ғана емес, рухани, моральдық және мәдени өлшемдерді қамтитын өмір философиясы. Оның қағидалары адамдар мен табиғат арасындағы үйлесімділікке ықпал етеді. Буддизм туралы неймовір деректер оның әлемдік мәдениеттің ең қымбат қазыналарының бірі екенін және миллиондаған адамның санасы мен жүрегіне әсерін жалғастырып отырғанын дәлелдейді.
