Боулинг — бұл жай ғана достармен көңіл көтеретін ойын емес, сонымен қатар адамзат тарихындағы ең көне спорт түрлерінің бірі. Бір қарағанда, бұл ойын тек сауда орталықтарындағы заманауи көңіл көтеру құралы сияқты көрінуі мүмкін. Алайда шын мәнінде, шар мен кегля ойынының артында мыңдаған жылдық тарих, мәдениет және ғылыми ерекшеліктер жатыр. Сіз білмеуі мүмкін боулингке қатысты қызықты деректер бұл спортты жаңа қырынан тануға мүмкіндік береді. Келіңіз, боулинг әлеміне тереңірек үңіліп көрейік.
- Археологтар Мысыр перғауындарының қабірлерінен қазіргі боулинг құралдарына ұқсас заттар тапқан. Бұл жәдігерлердің жасы 5000 жылдан асады, яғни адамдар доппен белгілі бір нысаналарды құлату ойынын ежелгі дәуірлерде-ақ ойлап тапқан. Ол тек ойын ретінде ғана емес, мүмкін діни немесе салттық мақсатта қолданылған болуы мүмкін. Бұл боулинг идеясы адамзатқа ежелден таныс болғанын көрсетеді.
- Орта ғасырларда Германияда боулинг діни рәсім ретінде қолданылған. Адамдар күнәны бейнелейтін ағаш кегляларды орнатып, оларды шармен құлату арқылы рухани тазалануға тырысқан. Бұл рәсім «kegling» деп аталған және уақыт өте келе қазіргі боулинг ойынының негізіне айналды. Сол дәуірден бастап боулингпен айналысатындарды «кеглер» деп атау қалыптасты.
- Қазіргі 10 кеглямен ойнайтын боулинг форматы 1840-жылдары АҚШ-та пайда болған. Бұған дейін әр аймақта ойын ережелері мен кегля саны әртүрлі болған. Дәл америкалықтар боулингті стандарттап, оны жаппай танымал ойынға айналдырды. Кейін бұл ойын кәсіби спорт түрі ретінде дами бастады.
- Кәсіби боулинг шарларының ішкі құрылымы күрделі болып келеді және ол шардың траекториясына әсер етеді. Кейбір шарларда асимметриялы өзек қолданылады, бұл шардың айналуына әсер етіп, ерекше бұрылыс жасауға мүмкіндік береді. Тәжірибелі ойыншылар дәл осы ерекшелікті пайдалана отырып, әсем және дәл соққылар жасай алады. Сонымен қатар шардың салмағы да ойыншының дене бітімі мен техникасына қарай таңдалады.
- Кегляларды автоматты түрде орнына қоюға арналған алғашқы машина 1940-жылдары ойлап табылды. Бұған дейін бұл жұмысты pin boys деп аталатын жасөспірімдер атқарған. Бұл жұмыс ауыр әрі қауіпті болатын, өйткені олардың тез әрі дәл әрекет етуі қажет еді. Автоматтандыру боулингті әлдеқайда қауіпсіз әрі ыңғайлы етті.
- Боулинг 1988 жылғы Олимпиада ойындарының бағдарламасына енгізілді, бірақ тек көрсетілімдік спорт ретінде. Қазіргі уақытқа дейін ол ресми олимпиадалық спорт түрі ретінде танылған жоқ. Көптеген халықаралық федерациялар бұл спортты олимпиадалық деңгейге жеткізу үшін күресуде. Дегенмен кей елдерде боулинг өте жоғары деңгейде дамыған және кеңінен қолдау табуда.
- Бүкіл әлемде 100 миллионнан астам адам боулингпен тұрақты түрде айналысады. Бұл ойын ең көп таралған елдер — АҚШ, Жапония, Оңтүстік Корея мен Германия. Халықаралық жарыстар теледидардан көрсетіледі және кең ауқымды көрермендер аудиториясына ие. Ойын клубтарының кең желісі әртүрлі деңгейдегі жарыстарды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
- Боулингте ең жоғары мүмкін ұпай — 300, бұл дегеніміз қатарынан 12 страйк жасау. Мұндай нәтижеге жету өте сирек кездеседі, тіпті кәсіби спортшылардың өзі әрдайым қол жеткізе бермейді. Бұл үшін мінсіз техника, жоғары шоғырлану және үлкен тәжірибе қажет. Бұл боулинг әлеміндегі «ең жоғары шың», оған жетуді әр ойыншы армандайды.
- Бұл ойында күшпен қатар дәлдік пен бұрышты есептей білу өте маңызды. Жаңадан бастаушылардың көбі шарды тым тез немесе тура тастап, айналудың маңызын ескермейді. Ал кәсіби спортшылар жолдың жабындысын, сырғанау қасиетін және бұрыштық ерекшеліктерін зерттеп барып, дәл соққылар жасайды. Бұл стратегиялық ойлаудың көрінісі.
- Кейбір боулинг жолдары арнайы майлау қабатымен жабылады, бұл шардың қозғалысына айтарлықтай әсер етеді. Майлау схемалары әртүрлі болады және бұл ойынның күрделілігін арттырады. Кәсіби ойыншылар ойын басталар алдында бұл схемамен танысып, өз тактикасын соған бейімдейді. Бұл футболдағы алаң жағдайын бағалау немесе шахматта тақтаны талдау секілді.
- Ресми ережелер бойынша боулинг шарының ең ауыр салмағы — 7,26 кг немесе 16 фунт. Алайда барлық ойыншылар бұл салмақты қолдана бермейді, себебі ыңғайлылық пен дәлдік көбінесе күштен маңыздырақ. Шардың салмағы адамның салмағы мен физикалық дайындығына байланысты таңдалады. Балалар мен бастаушыларға арналған жеңіл шарлар бар.
- Боулингте өзіндік терминология бар: страйк, спэр, гаттер, турки. Страйк — барлық 10 кегляны бірінші соққымен құлату. Спэр — екі соққымен барлық кегляны құлату. Турки — қатарынан үш страйк, ал гаттер — шардың кегляларға тимей, жанына түсіп кетуі.
- «Космостық боулинг» деп аталатын ерекше формат бар. Мұндай ойын қараңғы бөлмеде неонды жарық, ультракүлгін шамдар және музыкамен өтеді. Бұл түрі жастар арасында өте танымал, өйткені ол кешкі кешке ұқсайды. Бұл формат кәсіби дағдыларды қажет етпейді және жай ғана көңіл көтеруге бағытталған.
- Токиода әлемдегі ең ірі боулинг орталықтарының бірі — World Lanes орналасқан, онда 100-ден астам жолақ бар. Ол Гиннестің рекордтар кітабына енген және боулинг әуесқойлары үшін ерекше орын саналады. Мұнда күн сайын жарыстар, оқу курстары және түрлі іс-шаралар өткізіледі. Бұл боулингтің қалалық мәдениеттің бір бөлігіне айналғанының дәлелі.
- Кей елдерде көзі көрмейтін адамдарға арналған боулинг те бар. Олар дыбысты, бағыттаушы тақталарды және нұсқаушының ауызша нұсқауын пайдаланады. Бұл боулингтің инклюзивті әрі баршаға қолжетімді спорт екенін көрсетеді. Мұндай бастамаларға спорт федерациялары тарапынан қолдау көрсетіледі.
- АҚШ-тың Техас штатында Халықаралық боулинг мұражайы мен Даңқ залы орналасқан. Онда ежелгі шарлар, кеглялар, құжаттар мен марапаттар қойылған. Келушілер XX ғасыр басындағы стильде шар лақтырып көру мүмкіндігіне ие. Бұл мұражайды жыл сайын мыңдаған турист пен спортшы тамашалайды.
- 1970-жылдары АҚШ-та боулинг соншалықты танымал болған, тіпті оның теледидарлық көрсетілімдері бейсболдан да жоғары рейтингке ие болды. Апта сайынғы турнирлер прайм-таймда орталық телеарналардан көрсетілетін. Бұл ойынның кең таралуына және ойыншылар санының күрт өсуіне ықпал етті. Сол кезеңде боулинг ұлттық құбылысқа айналды.
- Боулинг тарихында 300 ұпай жинаған ең жас ойыншы бар болғаны жеті жаста болған. Бұл АҚШ-та орын алып, бала боулингтің данышпаны ретінде танымал болды. Оның жетістігі ресми түрде тіркеліп, ол түрлі телебағдарламаларға шақырылған. Мұндай оқиғалар балаларды кішкентайынан спортпен айналысуға ынталандырады.
- Кеглялар арнайы полимерден жасалып, ішінде тепе-теңдікті қамтамасыз ететін металл элементтер болады. Бұрын олар тек ағаштан жасалып, тез тозатын. Қазіргі материалдар барлық жолақта бірдей сапалы ойын өткізуге мүмкіндік береді. Бұл әділ жарыс пен ойыншының ләззат алуы үшін өте маңызды.
- Ойыншылар өздеріне арнайы жасалған жеке боулинг шарларын қолдана алады. Көптеген кәсіби спортшыларда әртүрлі жағдайға арналған бірнеше шардан тұратын жеке жинақтар бар. Бұл жерде саусақ формасы, ұстау күші және лақтыру стилі есепке алынады. Бұл теннисте жеке ракеткалар немесе гольфта арнайы таяқтар қолданумен салыстырмалы.
Боулинг — бұл тек ойын ғана емес, сондай-ақ таңғаларлық деректерге, дәстүрлерге және жаңа технологияларға толы әлем. Бұл спорт кез келген жастағы және дайындық деңгейіндегі адамдарды біріктіріп, өзін-өзі дамыту мен жарысуға мүмкіндік береді. Егер бұрын боулингті тек жеңіл ойын деп ойлаған болсаңыз, енді оның артында терең тарих пен күрделі жүйе жатқанын білдіңіз. Боулинг туралы қызықты және ерекше деректер бұл ойынды жаңа қырынан танытып, оған деген қызығушылықты арттыра түседі.
