Богдан Хмельницкий — Украин тарихындағы ең көрнекті тұлғалардың бірі. Ол еркіндік пен мемлекеттік дербестік үшін күрестің символына айналған. XVII ғасырдағы Шығыс Еуропаның саяси бейнесін өзгерткен ұлт-азаттық соғыстың жетекшісі ретінде ол тек әскери қолбасшы ғана емес, сонымен бірге шебер дипломат әрі мемлекет қайраткері ретінде де танылды. Назарларыңызға Богдан Хмельницкий жайлы сіз білмеуіңіз мүмкін деген қызықты әрі танымдық деректерді ұсынамыз.
- Богдан Хмельницкийдің нақты туған жылы белгісіз. Зерттеушілер оны шамамен 1595 пен 1597 жылдардың аралығында дүниеге келген деп есептейді.
- Ол жақсы білім алып, Львовтағы иезуит мектебінде, кейінірек Замостье академиясында оқыған. Латын, украин, поляк және түрік тілдерін еркін меңгеруі оған халықаралық деңгейдегі келіссөздер жүргізуге мүмкіндік берді.
- Жастық шағында Богдан Осман түріктерінің тұтқынына түсіп, бірнеше жыл құлдықта болды. Бұл кезең оның әскери тәжірибе жинауына және мінезінің қалыптасуына әсер етті.
- 1648 жылы қаңтарда Богдан Запорожье Сичін басып алып, поляк шляхтасына қарсы көтерілісті бастады. Бұл көтеріліс кейін бүкіл Украинаны қамтыған ұлт-азаттық соғысқа ұласты.
- Ол Қырым хандығымен уақытша одақ құрып, татарлармен бірге соғыс қимылдарын жүргізді. Мұндай қадам Жовті Су мен Корсун түбіндегі алғашқы жеңістерге жетуге септігін тигізді.
- 1648 жылы қыркүйекте Пилявцы маңында болған шайқастағы жеңіс Хмельницкийдің беделін айтарлықтай арттырды. Осыдан кейін көптеген поляк магнаттары Украина жерінен қашып кетті.
- Сол жылдың желтоқсанында ол Киевке салтанатты түрде кіріп, халық оны «халық кек алушысы» және «Русьті азат етуші» ретінде қарсы алды. Бұл оқиға жаңа дәуірдің басталуын бейнеледі.
- 1649 жылы Зборов келісімі жасалып, Запорожье әскері Речь Посполитая құрамында автономды құрылым ретінде мойындалды. Алайда бұл келісім ұзақ өмір сүрмей, соғыс қайта жалғасты.
- 1651 жылы Берестечко түбінде ауыр шайқас болып, казактар жеңіліс тапты. Бірақ Хмельницкий өз әскерімен шегініп, күресті жалғастырды.
- 1654 жылы Переяслав радасында Мәскеу патшалығымен әскери одақ жасалды. Бұл шешім қауіпсіздікке үміт бергенімен, кейінірек Украина тәуелсіздігін жоғалта бастады.
- Бастапқыда Хмельницкийдің мақсаты Польшаға қарсы шығу емес, казактардың құқықтарын қалпына келтіру және православ дінін қорғау болған.
- Ол басқарған Гетманщинада мемлекеттік институттар, салық жүйесі мен сот құрылымы енгізілді. Бұл Украинадағы алғашқы дербес мемлекеттік жүйелердің бірі болды.
- Богдан Осман империясымен, Швециямен, Трансильваниямен және басқа да елдермен белсенді дипломатиялық байланыс орнатты. Бұл оның мемлекетті халықаралық деңгейде мойындатуға тырысқанын көрсетеді.
- Ол «Запорожье әскерінің гетманы» атағына ие болды және шын мәнінде автономды мемлекет басшысы ретінде әрекет етті. Сол кезеңде бұл құрылым «Русь мемлекеті» деп те аталды.
- Богданның ұлы Юрий Хмельницкий әкесінен кейін гетман болғанымен, елді тұрақтандыра алмады. Осыдан соң «Руина дәуірі» деп аталатын саяси дағдарыс басталды.
- Богдан Хмельницкий 1657 жылы тамызда Чигирин қаласында дүниеден өтті. Оның нақты қайда жерленгені белгісіз, дегенмен Суботовтағы Ілия шіркеуінде жерленгені жайлы дерек бар.
- Ол украин халқының тарихи жадысында батыр да, даулы тұлға ретінде сақталған. Ол еркіндік үшін күресте елін алға жетелеген көшбасшы болды.
- XIX–XX ғасырларда Хмельницкий ұлттық жаңғырудың символына айналды. Оның есімімен қалалар, көшелер, оқу орындары аталып, ескерткіштер қойылды.
- Украина Ұлттық банкі 5 гривендік банкнотқа оның бейнесін орналастырды. Бұл оның бүкілхалықтық маңызын тағы бір мәрте айқындайды.
Бұл қызықты деректер Богдан Хмельницкийдің Украина тарихындағы шешуші рөлін тереңірек ұғынуға көмектеседі. Оның күресі, шешімдері мен дипломатиялық іс-әрекеттері ел тағдырына үлкен ықпал етті. Сіз бұл жайында білмеуіңіз мүмкін, бірақ дәл осы тұлға жаңа саяси дәуірдің негізін қалады. Оның мұрасы бүгінгі күнге дейін ұлттық сананы оятатын күшке ие.
