Аюлар — табиғаттың ең ірі әрі таңғажайып жаратылыстарының бірі. Олар солтүстіктегі мұзды аймақтардан бастап таулы ормандар мен тропикалық джунглилерге дейінгі түрлі мекендерде өмір сүреді. Бұл жануарлар күштілік, ақыл және бейімделгіштікті үйлестіріп, кез келген ортада тіршілік ете алады. Аюлар туралы көптеген аңыздар мен ғылыми зерттеулер олардың ерекше қасиеттерін аша түседі. Төменде осы керемет жануарлар жайлы ең қызықты және танымдық деректер келтірілген.
- Жер бетінде аюлардың сегіз түрі бар: қоңыр, ақ, қара, гризли, барибал, малай, анд және үлкен панда. Әр түрдің өзіне тән мекені мен өмір сүру ерекшелігі бар. Мысалы, ақ аю тамаша жүзеді, ал панда көбіне бамбукпен қоректенеді.
- Аюлар жануарлар әлеміндегі ең ақылды сүтқоректілердің қатарына жатады. Олар жолды есте сақтай алады, иісті алыс қашықтықтан сезеді және қарапайым логикалық тапсырмаларды орындай алады. Ғалымдар аюлар адамдар мен басқа жануарлардың әрекеттерін бақылап, үйрене алатынын дәлелдеген.
- Аюлар ауыр әрі үлкен денелі болса да, өте жақсы жүгіреді. Қоңыр аю қысқа қашықтықта сағатына 50 шақырым жылдамдыққа жетеді. Күшті аяқтары мен бұлшықеттері оған жемтігін қуып жетуге немесе қауіпті сәтте қашуға мүмкіндік береді.
- Ақ аюлар — планетадағы ең ірі құрлықтағы жыртқыштар. Ересек еркек аюдың салмағы 700 келіден асады, ал ұзындығы үш метрге дейін жетеді. Олар жүзуге бейім және мұзды суларда ондаған шақырымды жүзіп өтеді.
- Аюлар жыртқыштар тобына жатса да, көбісі бәрін жейтін жануарлар. Олар жидектермен, тамырлармен, балмен, балықпен және ұсақ аңдармен қоректенеді. Осындай алуан түрлі тамақ көздері оларға түрлі табиғи жағдайда өмір сүруге мүмкіндік береді.
- Аюлардың иіс сезуі өте жақсы дамыған, ол иттің иіс сезуінен жеті есе күшті. Олар азықтың немесе олжаның иісін бірнеше шақырым жерден сезе алады. Бұл қабілет оларға азықты табуға және бағытты анықтауға көмектеседі.
- Аюлардың көру қабілеті орташа деңгейде, бірақ олар жақын жерді жақсы көреді және түстерді ажырата алады. Бұл қасиет оларға ормандағы жидектер мен жемістерді көруге көмектеседі.
- Аюлардың ең танымал ерекшелігі — қысқы ұйқы. Ол әдетте екі айдан алты айға дейін созылады, ауа райына және түріне байланысты өзгереді. Ұйқы кезінде дене температурасы аздап төмендеп, жүрек соғысы баяулайды, ал аю тамақ ішпейді және су ішпейді.
- Қызықты жайт — аюлар қысқы ұйқы кезінде бұлшық ет массасын жоғалтпайды. Олардың денесі май қорын пайдаланып, бұлшық еттерін сақтайды. Ұйқыдан оянған соң олар тез қалпына келіп, белсенді тіршілікке қайта оралады.
- Ұрғашы аюлар көбіне төлін қысқы ұйқы кезінде туады. Олар інінде жатып, кішкентай соқыр күшіктерін дүниеге әкеледі. Көктемге қарай күшіктер өсіп, анасының артынан еріп жүре бастайды.
- Күшіктер мен ананың арасындағы байланыс өте берік. Анасы оларға азық іздеуді, жүзуді және қауіптен қорғануды үйретеді. Табиғатта күшіктер екі жылға дейін анасымен бірге өмір сүреді.
- Аюлар жақсы жүзгіш қана емес, сонымен қатар ағашқа да өрмелей алады. Жас аюлар қауіп төнгенде ағаштың басына шығып кетеді. Кейбір түрлері, мысалы азиялық қара аю, ағашта жиі уақыт өткізіп, жеміс теріп қоректенеді.
- Аюлар суды жақсы көреді және тамаша жүзеді. Ақ аюлар теңізде 100 шақырымға дейін үздіксіз жүзе алады, ал қоңыр аюлар өзендерде балық аулауды ұнатады. Су оларға азық табуға және ыстық күндері салқындауға көмектеседі.
- Аюлар өзара дыбыстар мен қимылдар арқылы байланысады. Олар ырылдайды, гүрілдейді, ыңырсиды немесе көңіл-күйіне байланысты басқа дыбыстар шығарады. Сонымен қатар, ағашты тырнап, өз аумағын белгілейді.
- Табиғатта аюлар орта есеппен 20–30 жыл өмір сүреді. Ал хайуанаттар бағында олардың өмірі 50 жылға дейін созылуы мүмкін. Қоңыр және ақ аюлар ең ұзақ өмір сүретін түрлердің бірі болып саналады.
- Көп жағдайда аюлар адаммен қақтығыстан қашады. Олар тек кенеттен қорқып қалған немесе төлін қорғап тұрған сәтте ғана шабуылдауы мүмкін. Әдетте аю адам иісін сезсе, алыстан-ақ кетіп қалады.
- Әлемнің көптеген мәдениеттерінде аю ерекше символдық мәнге ие. Славяндарда ол күш пен даналықтың белгісі, жапондарда — қорғаушы бейне, ал Солтүстік Американың байырғы халықтарында — табиғат рухының көрінісі.
- Панда да аюлар тұқымдасына жатады, бірақ оның қорегі ерекше. Оның рационының 99 пайызы бамбуктан тұрады, дегенмен тістері мен жақтары жыртқышқа тән. Мінез-құлқы жағынан панда тыныш және бейбіт жануар.
- Ақ аюлардың жүні ақ болғанымен, терісі қара түсті. Бұл қасиет оларға күн сәулесін жақсы сіңіруге мүмкіндік береді. Жүн талшықтары түссіз, бірақ жарықты шағылыстырғандықтан ақ болып көрінеді.
- Қоңыр және гризли аюлары кейде артқы аяқтарымен тік тұрады. Бұл олардың агрессиясын білдірмейді, тек айналаны жақсы көру тәсілі. Мұндай қалыпта олар әсерлі көрінгенімен, көбіне тек бақылау жүргізеді.
- Аюлардың есте сақтау қабілеті өте жақсы. Олар бір рет азық тапқан орынды ұзақ жылдар бойы ұмытпай, қайта оралуы мүмкін. Бұл олардың жоғары интеллектуалдық деңгейін дәлелдейді.
- Қысқа дайындық кезінде аюлар май жинап, салмағын екі есеге дейін арттырады. Жиналған май оларға бірнеше ай бойы аштықсыз өмір сүруге мүмкіндік береді.
- Аюлар аяқтарымен адамның табаны сияқты толық басып жүреді. Мұндай құрылым олардың тепе-теңдігін сақтап, ауыр жүктерді тасуға көмектеседі. Бұл қасиет сондай-ақ жер қазуға және балық аулауға ыңғайлы.
Аюлар — табиғаттың ең жұмбақ әрі ғажайып тіршілік иелерінің бірі. Олар күш, ақыл және бейімделу қасиеттерін тамаша үйлестіреді. Бұл қызықты деректер аюлардың әлемі қаншалықты күрделі әрі үйлесімді екенін көрсетеді. Аю — жабайы табиғаттың нағыз символы, ол адамзатқа әрқашан таңданыс пен құрмет тудырады.
