Баскония — Испания мен Франция арасындағы аумақта орналасқан ерекше тарихи және мәдени аймақ. Бұл жерде өмір сүретін баск халқы өзінің ежелгі тілін, ұлттық дәстүрлерін және саяси дербестігін ғасырлар бойы сақтап келеді. Баскония таулы Пиреней жоталары мен Атлант жағалауындағы пейзаждарды үйлестіретін көрікті өлке ретінде ерекшеленеді. Аймақтың өткен тарихы көне дәуірлерге дейін созылады. Бұл мақалада сіз білмеуі мүмкін қызықты және танымдық мәліметтер топтастырылған.
- Баск тілі — Еуропадағы ең көне әрі ерекше тілдердің бірі, оның басқа тілдермен туыстығы жоқ. Ғалымдар бұл тілді оқшау тілдер қатарына жатқызады, өйткені ол үнді-еуропалық немесе басқа да танымал тілдік топтарға кірмейді. Кейбір зерттеушілер баск тілі қазіргі Еуропаға кельттер мен римдіктер келгенге дейін пайда болған деп есептейді. Баск тілі бүгінгі күнге дейін белсенді түрде қолданылады.
- Баск халқы өзінің ұлттық болмысын көптеген ғасырлар бойы сақтап қалған. Франсиско Франко режимі кезінде баск тілін қолдануға тыйым салынса да, қазіргі кезде ол ресми мәртебеге ие. Көптеген мектептерде оқыту эускара тілінде жүргізіледі. Көше белгілері, мемлекеттік құжаттар мен қоғамдық орындарда баск және испан тілдері қатар қолданылады.
- Дәстүрлі Баскония жеті тарихи провинциядан тұрады, оның үшеуі Францияда, төртеуі Испанияда орналасқан. Бұл өңір баск халқының өзі атайтын Эускади немесе Euskal Herria деп аталады, мағынасы — «баск елі». Қазіргі Испанияда Баскония Гипускоа, Бискайя және Алава автономиялық провинцияларынан тұрады. Наварра провинциясы ресми түрде бөлек саналса да, мәдени тұрғыда баск мұрасымен тығыз байланысты.
- Баск қоғамы дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысқан. Басерри деп аталатын үй баск мәдениетінің нышанына айналған, мұндай үйлер ұрпақтан-ұрпаққа мирас ретінде беріледі. Баск отбасылық құрылымында әйелдердің беделі жоғары болған. Бұл ерекшелік оларды ортағасырлық Еуропадағы басқа халықтардан айрықша етіп көрсетті.
- Баск халқы спортқа, әсіресе пелота ойынына құмар. Бұл — доппен ойнайтын өте жылдам әрі ерекше ойын, оған арнайы жабық алаң — фронтон қажет. Пелота тек Басконияда ғана емес, Латын Америкасындағы баск диаспорасы арасында да кеңінен танымал. Сонымен қатар олар тас көтеру, ауыр атлетика және велоспортпен де белсенді шұғылданады.
- Баск аспаздығы әлемдік деңгейде мойындалған. Пинчос деп аталатын шағын дәмтатымдар олардың ұлттық тағамдарының айрықша үлгісі. Әсіресе Сан-Себастьян қаласы өзінің жұлдызды мейрамханаларымен және гастрономиялық дәстүрімен әйгілі. Мұнда теңіз өнімдері, ет, көкөністер мен түрлі дәмдеуіштер керемет үйлесім табады.
- Баскония — Испаниядағы ең дамыған аймақтардың бірі. Мұнда ауыр өнеркәсіп, автокөлік жасау, кеме жасау және энергетика салалары жақсы дамыған. Аймақ орталығы — Витория-Гастейс қаласы, ол экологиялық тұрақты қалалардың бірі ретінде танымал. Білім беру, медицина мен ғылым салалары да қарқынды дамып келеді.
- Басконияның тәуелсіздігі туралы мәселе ұзақ уақыт бойы даулы болып келді. ETA атты радикалды ұйым бірнеше ондаған жыл бойы қарулы күрес жүргізді. 2011 жылы олар әскери әрекеттерін тоқтатса, 2018 жылы толық тарады. Қазіргі баск партиялары автономияны бейбіт әрі демократиялық жолмен кеңейтуді қолдайды.
- Табиғаты өте бай және алуан түрлі: жағалау, таулар, ормандар мен жазықтар бір-бірімен үйлеседі. Уркиола және Айякори-Аралар ұлттық парктері жыл сайын мыңдаған туристі тартады. Бискай шығанағының жағалауы — Еуропадағы ең үздік серфинг орындарының бірі. Баск халқы экологияға жауапкершілікпен қарайды.
- Баскония мәдени тұрғыда өте бай. Халық биі, ұлттық музыка аспаптары, мерекелер мен аңыздар күнделікті өмірдің бір бөлігіне айналған. Ламия, басандере сияқты мифтік кейіпкерлерге қатысты әңгімелер ұрпақтан ұрпаққа беріліп келеді. Сонымен бірге заманауи өнер де дамып жатыр, мысалы, Хорхе Отейса мен Игнасио Сулоага сияқты танымал суретшілерді атауға болады.
- Бильбао қаласындағы Гуггенхайм музейі — Басконияның заманауи символдарының бірі. Бұл ғимарат Фрэнк Гери жобалаған деконструктивизм стиліндегі ерекше сәулет нысаны. Музейдің арқасында Бильбао бұрынғы өндірістік орталықтан туристік магнетке айналды. Бұл жағдай қалалық жаңғыртудың сәтті үлгісі ретінде танылады.
- Баск диаспорасы әлемнің көптеген елдерінде бар, әсіресе Аргентина, Чили, АҚШ пен Филиппинде. Бұл елдерде баск орталықтары мен мәдени ұйымдар әрекет етеді. Олар ұлттық мұра мен тілдің сақталуына ықпал етеді. Эмигранттар тіпті бірнеше буын өткен соң да ұлттық дәстүрлерін жоғалтпаған.
Осы қызықты мәліметтер арқылы Басконияның көпқырлы әрі өзіндік ерекшелігі бар аймақ екенін байқаймыз. Ол ежелгі тарих пен заманауи дамуды қатар ұштастыра отырып, мәдени тәуелсіздікті сақтаудың үлгісін көрсетеді. Баск халқы — қайсарлық пен ұлтжандылықтың көрінісі. Бұл аймақ әлемдік мәдени әртүрліліктің маңызды бөліктерінің бірі болып табылады.
