Таулы аймақтар адамдарды әрдайым өзіне тартып келеді, өйткені олар сұлулығымен қатар қатал мінезімен де ерекшеленеді. Қар көшкіндері көбіне үстірт айтылатын табиғи құбылыстардың қатарына жатады, ал олардың ішкі заңдылықтары көпшілікке беймәлім болып қалады. Шын мәнінде, бұл құбылысқа қатысты көптеген қызықты деректер мен неймовірні фактілер бар. Сіз қар көшкіндері климатқа, жер бедеріне және физика заңдарына тікелей тәуелді екенін білмеуіңіз мүмкін. Дәл осындай захоплюючі фактілер арқылы қар көшкіндерінің қаншалықты күрделі әрі қауіпті екенін түсінуге болады.
- Қар көшкіні кейбір жағдайларда сағатына 300 километрден асатын жылдамдықпен қозғала алады. Мұндай жылдамдықта адам қашып құтылуға немесе дер кезінде әрекет етуге үлгермейді. Тіпті кәсіби спортшылар да мұндай қауіп алдында дәрменсіз қалады. Сондықтан қар көшкіндері таудағы ең қауіпті табиғи құбылыстардың бірі саналады.
- Қар көшкіндерінің бірнеше негізгі түрі бар, олардың ішінде құрғақ, ылғалды және плиталы көшкіндер жиі кездеседі. Құрғақ көшкіндер жеңіл әрі борпылдақ қардан тұрып, өте тез қозғалады. Ылғалды көшкіндер баяулау келеді, бірақ салмағы ауыр болғандықтан қирау күші жоғары болады. Плиталы көшкіндер кенеттен үлкен қар қабатының сырғып кетуімен ерекшеленеді.
- Бір ірі қар көшкінінің салмағы миллиондаған тоннаға жетуі мүмкін. Осындай ауыр масса ғимараттарды қиратуға және ормандарды тамырымен жұлып әкетуге қауқарлы. Тіпті берік инженерлік құрылымдар да кейде мұндай қысымға төтеп бере алмайды. Сол себепті қар көшкіндері табиғи апаттар қатарына жатады.
- Қар көшкінінің алдында пайда болатын ауа толқыны да аса қауіпті. Ол қармен тікелей жанаспай-ақ адамдарды құлатып, ағаштарды сындыруы мүмкін. Кейбір жағдайларда адам өліміне дәл осы ауа толқыны себеп болады. Бұл сіз біле бермейтін неймовірні фактілердің бірі.
- Қар көшкіндері тек қыста ғана емес, көктем мен жаз мезгілдерінде де жоғары таулы аймақтарда орын алады. Қардың еруі мен температураның күрт өзгеруі қар жамылғысын тұрақсыз етеді. Жылы мезгілде көбіне ылғалды көшкіндер байқалады. Олар баяу қозғалғанымен, қауіптілігі төмендемейді.
- Адам әрекеті көптеген қар көшкіндерінің басталуына себеп болады. Шаңғымен сырғанау, сноуборд тебу немесе қатты дыбыстар қар қабатының тепе-теңдігін бұзуы мүмкін. Статистикаға сәйкес, жазатайым оқиғалардың басым бөлігі адамдардың өз әрекеттерімен байланысты. Бұл таудағы қауіпсіздік ережелерінің маңызын көрсетеді.
- Қар көшкіні кезіндегі қар сұйықтық сияқты емес, тығыз түйіршікті масса ретінде қозғалады. Қозғалыс барысында ол тез нығыздалып, қатая түседі. Сол себепті қар астында қалған адам қолын немесе аяғын қозғалта алмай қалуы мүмкін. Бұл қасиет құтқарылу мүмкіндігін күрт азайтады.
- Көптеген елдерде қар көшкіндерін әдейі, бақылаулы түрде түсіреді. Ол үшін арнайы жарылыстар қолданылады. Мұндай тәсіл күтпеген ірі көшкіннің алдын алуға көмектеседі. Бұл әдіс әсіресе тау шаңғысы курорттарында кеңінен пайдаланылады.
- Қар көшкіндері адамдар мен заттарды үлкен қашықтыққа алып кетуі мүмкін. Кейде зардап шеккендерді көшкін басталған деңгейден әлдеқайда жоғары жерден табады. Бұл қар массасының ішіндегі күрделі ауа ағындарымен түсіндіріледі. Осындай захоплюючі фактілер тіпті мамандарды да таңғалдырады.
- Барлық қар көшкіндері қатты дыбыспен бастала бермейді. Кейбірі қар жауып тұрған кезде немесе тұманды ауа райында үнсіз сырғып кетеді. Бұл қауіпті дер кезінде байқауды қиындатады. Сондықтан көшкін қаупін болжау ерекше маңызды.
- Қардың температурасы көшкіннің сипатына тікелей әсер етеді. Суық қар жеңіл әрі жылдам қозғалады, ал жылы қар ауыр әрі жабысқақ болады. Тіпті бір тәулік ішіндегі температура айырмашылығы жағдайды өзгертуі мүмкін. Бұл факторды мамандар әрдайым ескереді.
- Табиғи кедергілер қар көшкінінің күшін әлсірете алады. Ормандар, жер бедерінің ойлы-қырлы болуы және табиғи террасалар қардың қозғалысын баяулатады. Таулы аймақтарда ормандарды кесу қауіп деңгейін арттырады. Табиғаттың өзі қорғау тетіктерін қалыптастырады.
- Қар астында қалған адамның ауа қоры өте шектеулі болады. Көп жағдайда ол бірнеше минутпен ғана өлшенеді. Тірі қалу мүмкіндігі құтқару жұмыстарының жылдамдығына тікелей байланысты. Сол себепті арнайы жабдықтардың рөлі өте маңызды.
- Әртүрлі халықтардың тарихында қар көшкіндері тылсым күш ретінде қабылданған. Оларды таулардың қаһары немесе тыйымды бұзғаны үшін берілген жаза деп санаған. Қазіргі ғылым бұл құбылысты нақты түсіндіреді, бірақ қорқыныш сезімі әлі де сақталған. Мұндай деректер адамдардың табиғатты қабылдау эволюциясын көрсетеді.
Қар көшкіндері табиғаттың қаншалықты қуатты әрі күрделі екенін айқын көрсетеді. Қызықты деректер мен неймовірні фактілер бұл құбылысты тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Сіз кейбір жайттарды білмеуіңіз мүмкін, бірақ білім адамның өмірін сақтап қалуға көмектеседі. Тауларға саналы көзқарас табиғатпен қауіпсіз әрі үйлесімді өмір сүруге жол ашады.
