Солтүстік Мұзды мұхит — Жер бетіндегі ең кіші әрі ең солтүстікте орналасқан мұхит, бірақ оның жаһандық экожүйедегі рөлі өте маңызды. Бұл су айдыны көптеген табиғи құбылыстардың, сирек кездесетін жануарлардың және ғылыми зерттеулердің орталығы болып табылады. Мұхит қатты аяздарымен, ерекше географиясымен және геосаяси маңыздылығымен ерекшеленеді. Назарларыңызға осы ерекше аймақ туралы сіз білмеуі мүмкін қызықты әрі танымдық деректерді ұсынамыз.
- Солтүстік Мұзды мұхит — Жердегі ең кіші мұхит, оның аумағы шамамен 14 миллион шаршы шақырымды құрайды. Бұл Тынық мұхитынан бес есе кіші. Дегенмен, оның жаһандық климатқа және экожүйелерге әсері өте зор.
- Бұл мұхитта Жердің Солтүстік полюсі орналасқан, ол — әлемдегі барлық бағыт оңтүстікке қарай бағытталатын географиялық нүкте. Бұл нүкте мұзбен жабылған және тұрақты құрлық жоқ. Полюс маңы үнемі қозғалыстағы мұздармен жабылған.
- Мұхиттағы мұз қабаты кей аймақтарда 3–4 метрге дейін жетеді, ал кейбір айсбергтердің биіктігі ондаған метрді құрайды. Көпжылдық мұздар жазда ери бастайды, ал қыста қайта қатып үлгереді, бірақ климаттың өзгеруі салдарынан бұл мұздар азайып барады. Бұл құбылыс теңіз деңгейіне ғана емес, көптеген арктикалық жануарлардың өміріне де әсер етеді.
- Мұз астындағы судың температурасы көбінесе –1,8 мен 0 градус Цельсий аралығында болады. Мұхит суының тұздылығы басқа мұхиттармен салыстырғанда төмен, себебі еріген мұз бен өзен сулары тұщы су ағынын арттырады. Бұл ерекше жағдайлар тірі организмдердің бейімделуіне әсер етеді.
- Солтүстік Мұзды мұхит бес мемлекетпен шектеседі: Ресей, Канада, АҚШ (Аляска арқылы), Норвегия және Дания (Гренландия арқылы). Бұл елдер Арктикадағы табиғи ресурстарға байланысты стратегиялық мүдде танытады. Климаттың өзгеруімен бұл аймақтың геосаяси маңызы арта түсті.
- Мұхит құрамына Баренц, Кар, Чукчи және Лаптев сияқты бірнеше теңіздер кіреді. Әрқайсысы климат, тұздылық және мұз қалыңдығы жағынан ерекшеленеді. Бұл теңіздер бірігіп Солтүстік Мұзды мұхиттың күрделі экожүйесін қалыптастырады.
- Мұнда ақ аю, морж, гренландия киты және нарвал сияқты сирек кездесетін жануарлар мекендейді. Бұл жануарлар қатал жағдайларға бейімделіп, мұз бетінде аң аулауға дағдыланған. Олардың өмірі теңіз мұзының болуына тікелей байланысты.
- Жазда Солтүстік Мұзды мұхитта күн бірнеше апта бойы көкжиектен шықпайды, бұл құбылыс полярлық күн деп аталады. Қыста керісінше, бірнеше ай бойы күн мүлдем көрінбейтін полярлық түн орын алады. Бұл ерекшеліктер теңіз тіршілігінің ырғақтарына әсер етеді.
- Арктикадағы ең үлкен экологиялық қауіптердің бірі — мұнай мен газ өндіру. Қатал ауа райында бұрғылау жұмыстары апатты жағдайларға әкеп соғуы мүмкін. Экологтар бұл аймақты адам қолынан сақтап, жаһандық мұра ретінде қорғауды ұсынады.
- Мұхитта Трансарктикалық ағыс сияқты қуатты ағындар бар, олар суды және мұз массаларын Сібірден Гренландияға қарай тасымалдайды. Бұл ағындар дүниежүзілік су айналымына қатысады. Сонымен қатар, олар солтүстік жартышардағы климатқа ықпал етеді.
- Жаһандық жылынудың әсерінен арктикалық мұздар бұрынғыдан да тез еріп жатыр. Кей жылдары Ресейдің солтүстік жағалауы бойындағы Солтүстік-Шығыс теңіз жолы ашық болады. Бұл жаңа сауда бағыттарын ашады, бірақ табиғи тепе-теңдікке қауіп төндіреді.
- Ғалымдар мұхитты зерттеу үшін атомдық сүңгуір қайықтар мен мұзжарғыш кемелерді пайдаланады, өйткені аймақтың көп бөлігі мұзбен жабылған. Мұндағы қатал жағдайлар техника жұмысына қиындық тудырады. Соған қарамастан, Арктика әлі де толық зерттелмеген аймақтардың бірі болып отыр.
- Мұхит түбінде Ломоносов жотасы орналасқан, ол құрлықтық шельфтің жалғасы болып саналады. Бірнеше мемлекет бұл аумаққа экономикалық аймақ ретінде иелік етуге өтінім береді. Геологиялық зерттеулер бұл аймақты ғылым мен саясат үшін маңызды етеді.
- Мұз астында жарықсыз өмір сүретін тіршілік иелерінің экожүйесі бар, олар фотосинтез емес, хемосинтез арқылы өмір сүреді. Бұл организмдер энергияны күн сәулесінен емес, химиялық реакциялардан алады. Мұндай тіршіліктер шет ғаламшарлардағы өмірдің моделін де көрсетуі мүмкін.
- Солтүстік Мұзды мұхит — соңғы зерттелген мұхит. Бүгінгі күннің өзінде оның кей бөліктері толық зерттелмеген. Ғалымдар бұл аймақтан климаттың өзгерісі мен Жер тарихына қатысты маңызды мәліметтер табуға үміттенеді.
Солтүстік Мұзды мұхит — жай ғана қатқан су айдыны емес, табиғаттың ерекше заңдылықтарына бағынатын тұтас бір әлем. Бұл қызықты деректер оның Жердегі климаттық тепе-теңдік пен экожүйелер үшін қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Сіз бұл мұхиттың ғаламдық өзгерістерге тікелей әсер ететінін білмеуіңіз мүмкін. Мұндай ақпарат оның болашағын сақтау үшін ортақ жауапкершілік бар екенін еске салады.
