Агностицизм – бұл қазіргі қоғамда көп талқыланса да, әлі күнге дейін дұрыс түсінілмей жүрген дүниетаным. Көпшілік оны атеизммен немесе діни бейтараптықпен шатастырады, алайда шын мәнінде агностицизм – бұл сенім мен білім арасындағы шекараны мойындайтын философиялық ұстаным. Агностиктер адамның шынайылықты толық білуге қауқарсыз екенін және Құдайдың бар-жоғы секілді метафизикалық сұрақтарға нақты жауап беру мүмкін еместігін алға тартады. Олар сенімге де, абсолютті күмәнға да бой алдырмай, нақты дәлелсіз қорытынды шығарудан бас тартады. Төменде сіз білмеуі мүмкін болатын агностицизм туралы қызықты мәліметтер ұсынылған.
- «Агностицизм» терминін алғаш рет 1869 жылы британ биологы Томас Гексли қолданған. Ол бұл сөз арқылы Құдайдың бар-жоғын дәлелдеудің немесе жоққа шығарудың мүмкін еместігін айтқысы келген. Осылайша агностицизм сенім мен атеизмге балама ретінде ұсынылды.
- Агностицизм діни жүйе емес, оның нақты рәсімдері немесе қасиетті мәтіндері жоқ. Бұл — адамның білім шекарасына қатысты философиялық ұстаным. Агностик адам дінге сенуі мүмкін, бірақ сол сенімді дәлелденбеген ретінде бағалауы да ықтимал.
- Кейбір агностиктер Құдай мәселесін әркімнің жеке сенімі деп қабылдайды. Олар адамның қалағанына сенуге құқы бар екенін мойындайды, бірақ бұл сенім ақыл мен логикаға сай болуы керек деп санайды. Сондықтан агностицизм ішінде әртүрлі көзқарастар кездеседі.
- Агностицизм сенім мен сенімсіздіктің ортасында тұрған позиция ретінде қарастырылады. Ол Құдайдың бар екендігін жоққа шығармайды, бірақ оны дәлелсіз қабылдамайды. Бұл – анықтамасыз пікірден бас тартуға негізделген көзқарас.
- Агностицизмнің екі негізгі түрі бар – әлсіз және күшті. Әлсіз агностиктер өздері бұл сұрақтарға жауап бере алмайтынын айтады, бірақ болашақта мұндай жауап табылуы мүмкін деп үміттенеді. Күшті агностиктер болса, бұл сұрақтар адамның табиғатына сай келмейтінін, олар ешқашан шешілмейтінін алға тартады.
- Философ Иммануил Кант агностицизмге жақын ойларды Гекслиден бұрын-ақ айтқан. Ол адам «заттың өзін» ешқашан тани алмайды деген пікірді алға тартқан. Бұл агностицизмнің терең философиялық тамыры бар екенін көрсетеді.
- Агностиктер діни емес болса да, моральдық және рухани ұстанымдарға ие болуы мүмкін. Олар адамгершілік, ғылым және жанашырлық сияқты құндылықтарға сүйенеді. Осы арқылы олар сенімсіз де мағыналы өмір сүруге тырысады.
- Агностицизм ғылыммен үндеседі, себебі ол сенімнен бұрын дәлелді алға тартады. Агностиктер кез келген пайым тек ғылыми жолмен дәлелденгенде ғана қабылдануға тиіс деп есептейді. Сол себепті көптеген ғалымдар агностик көзқарасты таңдайды.
- Агностицизм әлемнің әр аймағында әртүрлі таралған. Солтүстік Еуропа, Жапония, Чехия және Австралияда агностиктердің үлесі жоғары. Бұл елдерде ғылымға, білімге және сыни ойлауға ерекше мән беріледі.
- Агностицизм бірнеше түрге бөлінеді: прагматикалық, бейжай және агностик-атеистік. Прагматиктер Құдай мәселесінің өмірлік мәні жоқ деп санайды. Бейжай агностиктер болса, Құдай бар болса да, ол өмірлеріне еш ықпал етпейді деп сенеді.
- Кейбір агностиктер Құдайға сенеді, бірақ бұл сенімді дәлелдеуге тырыспайды. Мұндай адамдар теист агностиктер деп аталады. Бұл көзқарас руханият пен рационалдықты ұштастыруға мүмкіндік береді.
- Агностицизмді таңдаған көптеген танымал ойшылдар бар – мысалы, Бертран Рассел, Карл Саган, Ричард Докинз. Олардың кейбірі агностицизмді жалғыз интеллектуалды адал жол деп санаған. Бұл ұстаным әсіресе ғылыми және философиялық ортада кең таралған.
- Агностицизм – бұл сенімсіздік емес, адамның шектеулігін мойындау. Ол әртүрлі сенім иелерімен ашық пікір алмасуға жағдай жасайды. Мұндай көзқарас төзімділік пен өзара түсіністікке бастайды.
- Жастар арасында агностицизм танымал бола бастауда. Бұл интернет арқылы білімге қолжетімділік пен сыни ойлаудың дамуына байланысты. Олар шектеулі немесе мәжбүрлі сенімге қарағанда еркін ойлауды таңдайды.
- Агностицизм жаңа идеяларға ашық болуды талап етеді. Агностик адамның көзқарасы уақыт өте келе өзгере алады, егер жаңа дәлелдер пайда болса. Бұл икемді ойлау мен өзін-өзі сараптауға бейімділікке әкеледі.
Осы қызықты мәліметтер агностицизм туралы түсінігіңізді тереңдете түседі. Бұл дүниетаным күмәндануды әлсіздік емес, ақылдылықтың белгісі деп санайды. Агностицизм әртүрлі сенім жүйелері арасындағы көпір бола алады. Ол еркін ойлауға, өзара құрметке және рухани ізденіске жол ашады.
