Ага бақалары — Жер бетіндегі ең ерекше және даулы қосмекенділердің бірі. Бұл ірі, сүйірбасты және бұдырлы терілі бақалар әртүрлі орталарға бейімделгіштігімен танымал. Табиғи мекендерінде олар экожүйенің маңызды бөлігі болып саналса, кейбір елдерде зиянкес ретінде қабылданады. Олардың мінез-құлқы, бейімделу қабілеті және экожүйеге ықпалы бір мезгілде таңдандырып, алаңдаушылық тудырады. Назарларыңызға сіз білмеуі мүмкін ага бақалар туралы қызықты әрі танымдық деректерді ұсынамыз.
- Ага бақалары Орталық және Оңтүстік Америкадан шыққан, онда олар табиғи экожүйенің бір бөлігі болып табылады. Оларды тропикалық ормандарда, саванналарда және тіпті адамдар тұратын жерлердің маңынан кездестіруге болады. Олар әртүрлі климатқа оңай бейімделіп, тез көбейе алады. Бұл түрдің ғылыми атауы — Rhinella marina.
- Ересек ага бақасы 25 сантиметрге дейін өсіп, 1 келіден артық салмақ жинай алады. Бұл көрсеткіш оны әлемдегі ең ірі бақалардың біріне айналдырады. Оның терісі қалың, бұдырлы және табиғи қорғаныс қызметін атқарады. Түсі негізінен қоңыр немесе сұрғылт, бұл оған табиғатта жасырынуға көмектеседі.
- Ага бақалары бастапқыда зиянкестермен күрес мақсатында басқа елдерге әкелінген. 1935 жылы оларды Австралияға қант қамысын қорғайтын қоңыздарды жою үшін енгізді. Бірақ олар бұл міндетті тиімді орындай алмады, керісінше өздері зиянкес түрге айналды. Бүгінгі күні бұл бақалар ел экологиясына елеулі қауіп төндіріп отыр.
- Бұл бақалардың уы өте күшті және көптеген жануарлар үшін өлімге әкелуі мүмкін. Көзінің артында орналасқан үлкен бездер қауіп төнген жағдайда улы сұйықтық бөледі. Бұл у жүйке салдануын, тырысу және тіпті өлімге апаратын салдар тудыруы мүмкін. Тіпті үй жануарлары бұл умен байланысқан кезде опат болуы ықтимал.
- Көптеген басқа бақалардан айырмашылығы, аги ылғал ортаға тәуелді емес және ұзақ уақыт құрлықта өмір сүре алады. Олар құрғақшылық кезеңдерінде топыраққа кіріп, су тапшылығына төтеп береді. Бұл қабілет оларды жаңа ортаға өте қауіпті етіп көрсетеді. Олардың төзімділігі ғалымдарды таңғалдырады.
- Ага бақалары кез келген жеуге жарамды тіршілік иесін қорек ете алады. Олардың ас мәзіріне жәндіктер, ұсақ сүтқоректілер, балапандар, кесірткелер, жыландар және тіпті басқа бақалар кіреді. Олар жемтікті желімге ұқсас тілімен өте жылдам ұстап алады. Осы себепті олар жергілікті түрлерді ығыстырып, экожүйеге зиян келтіреді.
- Ага бақалары көбейген кезде аналықтары бір реттік уылдырық шашуында 30 мыңға дейін жұмыртқа тастай алады. Бұл жұмыртқалар ұзын әрі желе тәрізді жіптер түрінде су өсімдіктеріне оралады. Бақалар баларақтары (итбалықтар) тез дамиды және олар да улы болып келеді. Осылайша олар даму кезеңінің алғашқы сатысынан бастап қауіп төндіреді.
- Табиғатта олардың уының күштілігі себепті жаулары аз. Дегенмен кейбір жануарлар уақыт өте келе бұл улы қорғанысқа бейімделе бастаған. Мысалы, Австралиядағы кейбір жыландар бақаның уы жоқ бөлігін ғана жейтін болып бейімделді. Ал жыртқыш құстар улы бездерден аулақ болуды үйренген. Алайда көптеген жыртқыштар бұл бақаларды жегеннен кейін көз жұмады.
- Ага бақалары ұзақ өмір сүреді. Табиғи ортада олар 10–15 жыл өмір сүрсе, қолда ұсталса, 20 жылға дейін жетеді. Бұл олардың өмір бойы көп ұрпақ таратуына мүмкіндік береді. Мұндай өмір сүру ұзақтығы мен көбею қабілеті олардың популяциясының күрт өсуіне себеп болады.
- Кейбір халықтарда ага бақасының уы діни-рухани мақсатта пайдаланылады. Оны Оңтүстік Америкадағы шамандар галлюцинация тудыру немесе денені тазарту үшін қолданады. Алайда бұл уды тұтыну өте қауіпті және өлімге әкелуі мүмкін. Сондықтан бұл тәжірибелер медицина және ғылым арасында дау тудырады.
- Жергілікті экожүйеге қауіп төндірген аймақтарда ага бақаларына қарсы күрес жүргізілуде. Австралияда арнайы тұзақтар орнатылып, ғылыми зерттеулер мен ақпараттық кампаниялар жүргізіліп жатыр. Кейбір бағдарламалар тұрғындарды бақаларды жоюға ынталандырады. Алайда бұл түрден толығымен арылу әзірге мүмкін болмай тұр.
- Бұл бақаларға қатысты жағымсыз пікірлерге қарамастан, олар ғылымда маңызды зерттеу нысаны болып табылады. Олар токсикология, инвазиялық биология және эволюция салаларында зерттелуде. Олардың мысалы жаңа түрлердің экожүйеге әсерін жақсы түсінуге көмектеседі. Бұл адам мен табиғат арасындағы тепе-теңдіктің қаншалықты нәзік екенін көрсетеді.
Бұл қызықты деректер ага бақаларының табиғаттағы рөлі мен әсерінің күрделілігін көрсетеді. Олар кей жағдайда пайдалы, ал кейде өте қауіпті болуы мүмкін. Ага бақалары — бейімделу мен өміршеңдіктің жарқын үлгісі, бірақ олар арқылы біз экожүйеге араласудың салдары туралы да ойлануымыз қажет. Осындай таңғажайып фактілер бұл түрге деген ғылыми әрі экологиялық қызығушылықты арттыра түседі.
