Ауғанстан — ежелгі тарихы, ерекше мәдениеті және күрделі қазіргі жағдайымен ерекшеленетін мемлекет. Бұл елдің таулы бедері, Ұлы Жібек жолындағы стратегиялық орналасуы мен ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлері Шығыс пен Батысты тоғыстырған ерекше өркениетті қалыптастырды. Көпшілік Ауғанстанды соғыс пен саяси тұрақсыздықпен байланыстырады, алайда бұл жердің мәдени, тарихи және табиғи байлықтары өте мол. Сіз білмеуіңіз мүмкін көптеген деректер осы елдің басқа қырларын ашып көрсетеді. Назарларыңызға Ауғанстан туралы таңғаларлық әрі танымдық деректер тізбесін ұсынамыз.
- Ауғанстан аумағында алғашқы тұрақты қоныстар біздің дәуірімізге дейінгі IV мыңжылдықта пайда болған. Бұл ел Ахемен әулетінің, Александр Македонский империясының, Кушан патшалығының және басқа да ежелгі мемлекеттердің құрамына кірген.
- Елдің ең көне қалаларының бірі — Кандағар. Аңыз бойынша оны Александр Македонский біздің дәуірімізге дейінгі IV ғасырда салған, ал атауы грек тіліндегі «Александрия Арианде» сөзінен шыққан.
- Ауғанстан аумағының шамамен 75 пайызын таулы өңірлер алып жатыр. Ең биік нүктесі — Ношах шыңы, биіктігі 7400 метрден асады және Гиндукуш тау жүйесіне жатады.
- Елде 30-дан астам этностар өмір сүреді, олардың ішінде ең ірілері — пуштундар, тәжіктер, хазарлар және өзбектер. Этникалық әртүрлілік елдің әлеуметтік құрылымын күрделендіреді.
- Мемлекеттік тілдері — дари және пушту. Сонымен қатар өзбек, түркмен, белудж және басқа да аймақтық тілдер кең таралған.
- Ауғанстан Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан, бұл жол Қытай мен Еуропаны байланыстырған. Бұл ел арқылы керуендер, саудагерлер мен ғалымдар өткен.
- Бамиан аймағындағы VI ғасырда жартастан қашалып жасалған Будда мүсіндері әлемдік мәдени мұра ретінде танылған болатын. Алайда олар 2001 жылы талибандар тарапынан қиратылды, бұл бүкіл әлемде наразылық туғызды.
- Ауыл шаруашылығында ежелгі суару әдісі — кяриз (жер асты арнасы) әлі күнге дейін қолданылады. Бұл жүйе таудан су жеткізуге мүмкіндік береді және жергілікті халық үшін өте маңызды.
- Ауғанстан астанасы Кабул теңіз деңгейінен 1700 метр биіктікте орналасқан, бұл оны әлемдегі ең биік астаналардың біріне айналдырады. Қаланың тарихы үш мың жылдан асады.
- Ауған тазысы — әлемдегі ең көне ит тұқымдарының бірі. Ол ұзын әрі жібектей жүнімен, әсем жүрісімен және аңшылық қабілетімен ерекшеленеді.
- Елде мыс, алтын, темір, мұнай, литий және бағалы тастар сияқты көптеген пайдалы қазбалар бар. Бадахшан аймағының лазуриті Ежелгі Мысыр дәуірінде де жоғары бағаланған.
- Ауғанстанда Окс мәдениеті деп аталатын ежелгі өркениет іздері табылған. Археологиялық қазбалар бұл өркениеттің дамыған сауда жүйесі, жазу үлгісі және қалалық құрылымы болғанын дәлелдейді.
- Табиғаты соғыс туралы жаңалықтармен көлеңкеленіп келгенімен, елде көрікті табиғи аймақтар көп. Соның бірі — Банд-е-Амир ұлттық паркі, мұндағы көгілдір көлдер қасиетті орын саналады.
- Ауған ұлттық киімдері аймақтық ерекшеліктерімен және қолөнерлік кестелерімен танымал. Әйелдер дәстүрлі түрде әшекейлі жамылғы киеді, ол отбасылық немесе тайпалық белгілермен безендіріледі.
- Ауған палауы — елдің басты тағамдарының бірі. Оны ет, сәбіз, мейіз және дәмдеуіштермен бірге мерекелік дастархандарға дайындайды.
- Соғысқа қарамастан, Ауғанстанда поэзия мен ауыз әдебиеті жақсы сақталған. Руми мен Саади сынды ақындардың шығармашылығы осы аймақта жоғары құрметке ие.
- Ауған кілемдері қолмен тоқылуы, ұзаққа шыдас беруі және ою-өрнегінің терең мағынасымен ерекшеленеді. Әрбір өрнек бейбітшілік, батырлық немесе табиғатты бейнелеуі мүмкін.
- 1970-жылдары Кабул хиппи қозғалысының Еуропадан Үндістанға сапарының танымал бағытына айналды. Қала сол кезде кофеханаларымен, базарларымен және еркін атмосферасымен танымал болды.
- Бузкаши — ежелгі ұлттық спорт түрі, онда салт аттылар ешкі немесе қой терісін бір-бірінен тартып алуға тырысады. Бұл ойын әлі күнге дейін солтүстік өңірлерде кеңінен ойналады.
- Ауғанстан — әлемдегі халқы ең жас елдердің бірі. Ел халқының 60 пайызынан астамы — 25 жасқа дейінгі жастар, бұл елдің болашағына үлкен мүмкіндік береді.
Ауғанстан — контрасты көп, тарихы терең және мәдениеті бай ел. Бұл қызықты деректер елді тек қана қақтығыстармен емес, бай рухани және тарихи мұрасымен тануға мүмкіндік береді. Оның табиғаты, халқы және салт-дәстүрі әлемге таныстырылуға тұрарлық. Ауғанстанды тереңірек танып-білу — бейбітшілікке, өзара түсіністікке бастар жол.
