Франц Шуберт — романтизм дәуірінің ең дарынды композиторларының бірі, ол қысқа ғұмырында аса мол музыкалық мұра қалдырды. Оның шығармалары терең сезімге, шынайылыққа және нәзік лиризмге толы. Шуберт – даңқ үшін емес, музыка сұлулығы үшін өмір сүрген нағыз өнер иесі. Оның тағдыры шабытқа, кедейшілікке, мойындалмауға және шығармашылық адалдыққа толы болды. Төменде осы ұлы австриялық композитор туралы ең қызықты және танымдық деректер берілген.
- Франц Шуберт 1797 жылы 31 қаңтарда Вена қаласында мұғалімнің отбасында дүниеге келген. Әкесі бастауыш мектепте сабақ берген, ал анасы үй шаруасымен айналысқан. Отбасы кедей өмір сүргенімен, олардың үйінде білім мен музыкаға деген құрмет ерекше болған.
- Бала кезінен-ақ Шуберт ерекше музыкалық қабілетін көрсетті. Бес жасында ол скрипкада ойнай бастады, ал біраз уақыттан соң фортепианода ойнауды меңгерді. Оның дарынын мұғалімдері байқап, көп ұзамай ол Императорлық капелланың хорының мүшесі атанды.
- Капеллада оқып жүргенде Шуберт кәсіби музыкалық білім алды. Ол гармонияны, композицияны және оркестровканы үйренді. Дәл осы кезеңде оның алғашқы авторлық туындылары дүниеге келді.
- Бар болғаны 13 жасында ол өзінің алғашқы симфониясын жазды. Бұл шығармада Гайдн мен Моцарттың ықпалы сезілгенімен, онда жас композитордың өз қолтаңбасы байқалды. Уақыт өте келе оның музыкасы терең әрі эмоционалды сипат алды.
- Үлкен талантына қарамастан, Шуберт тұрақты табыс таба алмады. Ол көбіне кедейлікте өмір сүрді, ал шығармаларының көбі тірі кезінде жарық көрмеді. Көп жағдайда ол достарының үйінде тұрды немесе арзан пәтерлер жалдады.
- Шуберт өте қарапайым әрі тұйық адам болған. Ол көпшілік алдында өнер көрсетуді ұнатпаған және атаққа ұмтылмаған. Достары оны бойы аласа әрі момындығына байланысты әзілдеп “кішкентай саңырауқұлақ” деп атаған.
- Композитор 600-ден астам вокалдық шығарма жазған. Олардың ішінде ең танымалдары — “Сұлу диірменші қыз”, “Қысқы жол” және “Аққу әні” атты циклдер. Бұл туындыларда ол поэзия мен музыканы үйлестіре отырып, адам жанының терең сезімдерін жеткізе білді.
- Шуберттің арқасында ән жанры жоғары өнер деңгейіне көтерілді. Ол алғаш рет поэзия мен әуенді біртұтас көркем туындыға айналдырып, романтикалық вокалдың негізін қалады.
- Шуберт тоғыз симфония жазғанымен, олардың аз бөлігі ғана оның көзі тірісінде орындалған. Ең атақтысы — “Аяқталмаған симфония”, ол екі бөлімнен тұрады және ерекше әсерлі эмоциялық тереңдігімен танылған. Бұл туынды оның шығармашылық рухының шексіздігін көрсетеді.
- Оның музыкасы қарапайымдылығымен қатар терең ой мен сезімге толы. Шуберттің әуендерінде мұң, үміт, нәзіктік пен қайғы қатар сезіледі. Дәл осы шынайылық оны XIX ғасыр романтиктерінің сүйіктісіне айналдырды.
- Қысқа ғұмырында Шуберт 1000-нан астам туынды жазды. Олардың ішінде 22 соната, 9 симфония, квартеттер, месса, опералар және көптеген камералық шығармалар бар. Мұндай еңбекқорлық оны тарихтағы ең өнімді композиторлардың біріне айналдырды.
- Оның музыкалық стилінде халықтық әуендер мен кәсіби композиция үйлесім тапқан. Австрия фольклорының элементтері оның шығармаларына жылылық пен табиғилық сыйлады.
- Жас кезінде Шуберт әкесінің мектебінде мұғалім болып жұмыс істеген. Бірақ бұл қызмет оған ұнамай, біраз уақыттан соң ол тек музыкамен айналысуға бел буды. Қаржылық қиындықтарға қарамастан, ол өз арманына адал болды.
- Композитордың айналасында көптеген ақындар, музыканттар және суретшілер болған. Олар “шубертиадалар” деп аталатын бейресми музыкалық кештер ұйымдастырған. Бұл кездесулерде Шуберттің жаңа шығармалары орындалып, Вена өнер қауымдастығында ерекше дәстүрге айналды.
- Материалдық тапшылыққа қарамастан, ол өмірге құштар болған. Достары оның әрдайым көңілді, әзілқой және музыка жазуға шабыттанған адам болғанын еске алады. Ол кейде туындыларын кафеде немесе көшеде отырып та жаза берген.
- Өмірінің соңғы жылдарында ауру оның шығармашылығына әсер етті. 1820 жылдары сырқаттанғаннан кейін оның туындылары терең философиялық сипат алды. Музыкасында жалғыздық, қоштасу және мәңгілік тақырыптары көрініс тапты.
- Франц Шуберт небәрі 31 жасында, 1828 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Оның өліміне сүзек себеп болған деген болжам бар, бірақ нақты себебі белгісіз. Қысқа өмір сүрсе де, ол әлемдік музыканың бағытын түбегейлі өзгерткен тұлға болды.
- Композитор қайтыс болғаннан кейін ғана оның туындылары лайықты бағасын алды. Мендельсон, Лист және Шуман Шубертті ұлы дарын иесі деп танып, оның шығармаларын белсенді түрде насихаттады. Соның арқасында Шуберттің есімі бүкіл әлемге танылды.
- Бүгінде оның музыкасы әлемнің ең әйгілі концерт залдарында шырқалады. Шуберттің шығармалары консерваториялардың оқу бағдарламасына енгізілген және романтикалық стильдің үлгісі саналады. Оның әуендері кино мен театрларда да жиі қолданылады.
- Вена қаласында Шуберт тұрған бірнеше үй мұражайға айналған. Ең танымалы — Schubert Geburtshaus, онда оның фортепианосы, қолжазбалары мен жеке заттары сақталған.
- Композитордың құрметіне көптеген көшелер, мектептер, фестивальдер және тіпті астероид аталған. Оның есімі адалдықтың, шабыттың және шынайы өнерге берілгендіктің нышаны болып қалды.
Франц Шуберт – жүрегімен және жанымен шығармашылыққа берілген суреткер. Оның өмірі өнерге адалдықтың символы, ал музыкасы адам рухының айнасы болып қала бермек. Бұл қызықты деректер Шуберттің тұлғасының қаншалықты терең әрі көпқырлы екенін көрсетеді. Оның әуендері әлі күнге дейін адамзатты шабыттандырып, шынайы сұлулықтың мәңгі өлмейтінін дәлелдейді.
