Сикхизм — XV ғасырда қазіргі Үндістан аумағында пайда болған әлемдік діндердің ең жастарының бірі. Бұл ілім руханиятты, гуманизмді, қоғамға қызмет етуді және барлық адамдардың теңдігін біріктіреді. Сикхтердің саны басқа діндерге қарағанда аз болғанымен, олардың мәдени мұрасы мен тарихтағы және қазіргі қоғамдағы ықпалы өте зор. Бұл діннің көптеген ерекшеліктері бар, олар туралы сіз бұрын білмеуіңіз мүмкін. Назарларыңызға сикхизмнің мәні мен бірегейлігін ашатын таңғажайып әрі танымдық деректер ұсынылады.
- Сикхизм XV ғасырдың соңында Үндістанның солтүстігінде Гуру Нанактың бір Құдайға сенім, адам теңдігі және діни араздыққа қарсы үндеуімен пайда болды. Оның ілімі индуизм мен исламның кейбір элементтерін қамтығанымен, мүлде жаңа рухани жүйе қалыптастырды.
- Сикхтердің басты қасиетті кітабы — «Гуру Грантх Сахиб». Бұл кітап тірі Гуру ретінде саналады, және оныншы Гурудан кейін сикхизмде адамдар арасынан жаңа Гурулар сайланбайды — рухани жетекшілік осы кітапқа сеніп тапсырылған.
- Сикхизм тарихында он Гуру бар, алғашқысы — Гуру Нанак, соңғысы — Гуру Гобинд Сингх. Әрқайсысы діннің дамуына зор үлес қосты, ал Гобинд Сингх Халса бауырластығын құрды және қасиетті кітапты өзінің ізбасары деп жариялады.
- Сикхизмнің басты қағидаларының бірі — барлық адамдардың кастаға, жынысқа немесе ұлтқа қарамай теңдігі. Сикх храмдары (гурдварлар) баршаға ашық, және келген әр адам тегін ас ішіп, лангарға қатыса алады.
- Лангар — бұл әрбір сикх ғибадатханасында жұмыс істейтін тегін асхана, онда күн сайын мыңдаған адам тамақтанады. Тамақты еріктілер дайындайды және барлығы бірдей отырып, қатар отырып ішеді — бұл теңдіктің және бауырластықтың белгісі.
- Сикхтер бір Құдайға сенеді, оны Вахегуру деп атайды және оған дұға, қызмет және адал өмір арқылы жетуге болады деп санайды. Сикхизмдегі Құдай — форма мен бейнеден тыс, бүкіл әлемде көрініс тапқан жалғыз болмыс.
- Сикхтер үш негізгі өмірлік қағиданы ұстанады: адал еңбек ет, Құдайды еске ал және табысыңмен бөліс. Бұл қарапайым, бірақ терең мәні бар тәртіп күнделікті өмірдің барлық саласын қамтиды.
- Сикхизм аскетизм мен дүниеден шет қалуды құптамайды. Керісінше, сикхтер руханиятты қоғамға белсенді қатысу, еңбек ету, әділдік үшін күресу және мұқтаждарға көмектесу арқылы жүзеге асыру керек деп санайды.
- Бауырлас сикх Халса мүшелері бес «К» деп аталатын рәміздерді ұстануы тиіс: кес (қырқылмаған шаш), канга (тарақ), кара (темір білезік), качха (қысқа шалбар) және кірпан (ритуалды қанжар). Бұл белгілер тәртіпті, тазалықты, рухани күшті және әлсіздерді қорғау міндетін еске салады.
- Сикхтер әдетте шаштарын тастамай, тюрбан тағып жүреді. Бұл — денені Құдайдың сыйы ретінде құрметтеудің, жеке қадір-қасиет пен рухани бірегейліктің белгісі.
- Сикхизмде пұтқа табынушылық жоқ. Олар бейнелерге немесе мүсіндерге сыйынбайды, себебі Құдай көзге көрінбейді және ешқандай пішінмен шектелмейді деп сенеді.
- Сикх әйелдері ерлермен тең құқықтарға ие. Олар қасиетті кітапты оқи алады, құлшылықтарға қатысады және қажет болса, тюрбан таға алады.
- Сикхтердің әскери дәстүрі терең. Әсіресе Халса құрылғаннан кейін олар әділетсіздікке қарсы тұру және бейкүнә адамдарды қорғау жолында күресті, көптеген тарихи шайқастарда шешуші рөл атқарды.
- Хармандир Сахиб немесе Алтын храм — сикхтердің ең қасиетті орны. Ол Үндістандағы Амритсар қаласында орналасқан және жыл сайын миллиондаған қажылар келетін бейбітшілік пен рухани тазалықтың символы.
- Сикхтердің диаспорасы әлемнің көптеген елдеріне тараған, әсіресе Ұлыбританияда, Канадада, АҚШ-та, Австралияда және Малайзияда кең таралған. Олар өз мәдениеті мен тілін сақтай отырып, қоғамның белсенді мүшелері ретінде танылған.
- Сикхизм алкогольді, темекіні және есірткіні қолдануға тыйым салады. Дененің және ақылдың тазалығы — рухани дамудың маңызды бөлігі.
- Үндістан армиясында сикхтерден тұратын бірнеше батальон бар, олар батылдығымен және жанқиярлығымен танымал. Сикх жауынгерлері әділет үшін күресте батырлықтың символына айналған.
- Сикхтер «Сарбат да бхала» ұстанымын ұстанады, яғни барлық тіршілік иесінің амандығын тілейді. Олардың әрбір дұғасы бүкіл адамзаттың бейбітшілігі мен бақыты үшін де арналады.
- Көптеген елдерде сикхтер қайырымдылықпен айналысады, ауруханалар, мектептер, баспаналар ашып, тегін тамақ таратуды ұйымдастырады. Бұл — Құдайға қызмет етудің нақты көрінісі.
- Сикхизм өмірді «діни» және «дүниелік» деп бөлмейді. Адамның кез келген әрекеті жақсылыққа, әділдікке және айналадағыларға деген сүйіспеншілікке бағытталуы тиіс — ол ғибадатханада болсын, жұмыс орнында болсын.
Сикхизм — тек діни ілім ғана емес, руханиятты, белсенділікті және жауапкершілікті біріктіретін өмір салты. Бұл қызықты деректер сикхизмнің махаббатқа, теңдікке және қызметке негізделген бірегей дәстүр екенін дәлелдейді. Сіз сикхтердің өз болмысын сақтап қана қоймай, шынайы үлгі мен қоғамға оң әсері арқылы да ерекшеленетінін білмеуіңіз мүмкін. Сикхизмді тану арқылы біз адамгершілікке, рухани өсуге және ортақ игілікке бастайтын құндылықтар жүйесін ашамыз.
