Тарихта із қалдырған жарқын тұлғалар аз емес, ал Мария-Антуанетта – сондай қайшылықты кейіпкерлердің бірі. Австрия ханшайымы болып туып, Франция патшайымына айналған ол туралы пікірлер сан алуан: біреулер сүйсіне қарайды, біреулер сынайды. Оның өміріне қатысты аңыздар мен алыпқашпа әңгімелер көп, бірақ нақты тарихи деректердің өзі де таңғаларлық. Назарларыңызға Мария-Антуанетта туралы сіз білмеуі мүмкін қызықты және танымдық деректерді ұсынамыз.
- Мария-Антуанетта Австрия империясында императрица Мария-Терезия мен Франц I-дің он бесінші баласы болып дүниеге келген. Балалық шағы Вена сарайындағы сән-салтанатпен өтті, алайда ол басқа әпке-қарындастарына қарағанда терең академиялық білім алған жоқ.
- Оның шын есімі — Мария Антония Йозефа Йоханна болған. Франция тағының мұрагерімен үйленген соң ғана есімі французша нұсқада — Мария-Антуанетта деп өзгертілді.
- Бар-жоғы 14 жасында ол Людовик XVI-мен атастырылды. Бұл неке Австрия мен Франция арасындағы саяси одақты нығайту мақсатында жасалды.
- Олардың үйлену тойы ауқымды салтанатпен өткен, бірақ салтанатты шара барысында көпшілік ішінде дүрбелең туындап, жүздеген адам қайтыс болған қайғылы оқиға орын алған.
- Патшайым сән-салтанат пен ерекше киім үлгісіне құмар болғанымен танылған. Ол биіктігі жарты метрден асатын шаш үлгілері мен қымбат көйлектер арқылы сән әлеміне әсер еткен.
- Оның жеке тігіншісі Роза Бертен «сән министрі» деген лақап атқа ие болған. Мария-Антуанетта үшін тігілген кейбір көйлектер шағын қаланың жылдық бюджетімен бірдей бағада болған.
- Көп таралған аңызға қарамастан, ол кедей халыққа «нан болмаса, бәліш жесін» деген сөзді ешқашан айтпаған. Бұл сөз тіркесі оған дейінгі басқа ақсүйектерге де телінген.
- Патшайым Версальдағы сарай аумағында шағын декоративті ауыл — Ле Ам салдырған. Онда ол қарапайым шаруаның рөлін ойнап, сүт сауып, бақша еккен, бұл халықтың ашу-ызасын тудырған.
- Кейбір деректерде ол саясатқа қызықпаған делінсе, басқа тарихшылар оның Австрияның мүддесін қорғап, Франция саясатына араласқанын айтады.
- Австриялық тегі үшін Франция халқынан көптеген жек көрушілікке ұшыраған. Оны «австриялық қасқыр» деп атап, ел қазынасын ысырап етті деп айыптаған.
- Француз революциясы басталғанда корольдік отбасы тұтқындалып, Мария-Антуанетта Консьержери түрмесінде ауыр жағдайда өмірінің соңғы айларын өткізген.
- 1791 жылы отбасымен бірге Франциядан қашпақ болғанда, олар Варенн қаласында патшаның бейнесі бар монета арқылы танылып, қолға түсіп қалған.
- Сотта оған опасыздықпен қатар жалған айыптар тағылды, соның ішінде балаларын дұрыс тәрбиелемеді деген секілді негізсіз кінәлар болды. Ол тіпті өлім қаупі төніп тұрса да, өз кінәсін мойындамаған.
- 1793 жылдың 16 қазанында ол гильотинамен өлім жазасына кесілді. Соңғы сәтте абайсызда дарға кесушінің аяғына басып кетіп, кешірім сұраған сөзі оның соңғы айтқаны болып тарихта қалды.
- Айтуынша, өлім қарсаңында бір түн ішінде шашы түгелдей ағарып кеткен. Бұл оқиға аңыздай көрінгенімен, ғылыми түрде өте үлкен күйзелістің салдарынан болуы мүмкін екені дәлелденген.
- Бүгінгі күнге дейін Мария-Антуанеттаның жеке хаттары сақталған. Оның ішінде ол граф Ферсенмен шынайы сезімге толы хаттар жазған, кейбірі шифрмен жазылған немесе бояумен өшірілген, алайда оларды қалпына келтіру мүмкін болған.
- Оның бейнесі мәдениетте символдық сипатқа ие болды. Ол туралы көптеген романдар, фильмдер, музыкалық шығармалар жазылып, тіпті 2006 жылы София Коппола түсірген фильмде басты кейіпкер ретінде бейнеленген.
- Консьержери мұражайында оның жеке заттары әлі де сақтаулы. Онда келушілер оның соңғы күндерін өткізген бөлмені тарихи қалпына келтірілген күйде көре алады.
- 2020 жылы зерттеушілер заманауи технологиялардың көмегімен бұрын жоғалды деп саналған хаттарының мазмұнын қайта оқуға мүмкіндік алды. Бұл оның ішкі дүниесі мен жеке өмірін жаңа қырынан ашты.
- ХХ ғасырда Франция қоғамы Мария-Антуанетта тұлғасына жаңаша қарай бастады. Қазіргі таңда кейбір тарихшылар оны тек ысырапшыл патшайым емес, сонымен қатар замана талқысына түскен трагедиялық кейіпкер ретінде сипаттайды.
Бұл қызықты және таңғаларлық деректер Мария-Антуанеттаны тек сәнқой патшайым ретінде емес, күрделі әрі қайшылыққа толы тарихи тұлға ретінде тануға көмектеседі. Оның өмір жолы — тек корольдік даңқ пен сән-салтанат емес, сонымен қатар саяси күйзеліс, халықтың наразылығы және жеке трагедияның көрінісі. Қазіргі зерттеулер мен жаңа тарихи көзқарастар оның бейнесін жан-жақты әрі шынайы етіп көрсете түсуде. Сондықтан да Мария-Антуанетта тұлғасына деген қызығушылық бүгінгі күнге дейін сөнген жоқ.
