Мидия — тек әлемнің көптеген елдерінде кең танымал тағам ғана емес, сонымен қатар биология мен экология тұрғысынан өте қызықты тіршілік иесі. Олар теңіз жағалауларында өмір сүріп, тығыз колониялар құрып, су экожүйесінде маңызды рөл атқарады. Мидиялар суды тазартуға, ақуыз көзі ретінде қызмет етуге және теңіз суының ластану деңгейін анықтауға көмектесе алады. Сіз мидиялар туралы білмеген таңғаларлық деректер өте көп екенін білуіңіз мүмкін емес. Бұл мақалада солардың ең қызықты және танымды түрлері жинақталған.
- Мидия — қосжақтаулы ұлулар класына жатады және тұзды суда да, тұщы суда да тіршілік етеді. Олар скала, тастар секілді қатты беттерге биссус деп аталатын жіптер арқылы жабысып, колония түрінде өмір сүреді. Бұл жіптер соншалықты берік, қазіргі ғылым оларды биологиялық желім ретінде зерттеп жатыр.
- Табиғи жағдайда мидиялар 10–20 жылға дейін өмір сүре алады. Олардың қабыршағы баяу өседі және жыл сайынғы өсу сақиналары арқылы қоршаған ортаның жағдайын тіркейді. Бұл ерекшелік ғалымдарға климаттың өзгеруін зерттеуге көмектеседі.
- Мидиялар — сүзгіш организмдер, олар суды сүзіп, оның құрамындағы микроскопиялық балдырлар мен органикалық бөлшектермен қоректенеді. Бір мидия күніне 25 литрге дейін суды сүзе алады. Осылайша олар табиғи түрде су айдындарын тазартады.
- Бұл ұлулар ауыр металдар мен улы заттарды бойына жинақтай алады. Сондықтан мидиялар экологиялық жағдайдың биоиндикаторы ретінде қолданылады. Ғалымдар олардың ішкі құрамын талдау арқылы судағы ластану деңгейін анықтайды.
- Жер бетінде 17 000-нан астам қосжақтаулы ұлулардың түрі тіркелген, оның ішінде 80-ге жуығы нақты мидияға жатады. Ең көп таралған түрлерге Mytilus edulis және Mytilus galloprovincialis жатады. Әр түрдің өзіне тән дәмі, көлемі және өсу ортасы болады.
- Мидиялар өмірін личинка күйінде суда еркін жүзуден бастайды. Кейін олар қатты бетке қонып, бүкіл өмірін сол жерде өткізеді. Қозғалу қабілеті тек дамудың алғашқы кезеңінде ғана болады.
- Мидиялар ең көп өсірілетін елдер — Еуропа елдері, Қытай, Чили және Жаңа Зеландия. Олар арнайы арқандар мен торларға ілініп, таза теңіз суларында өсіріледі. Бұл әдіс экологияға зиян келтірмей, жоғары сапалы өнім алуға мүмкіндік береді.
- Орта ғасырдағы Еуропада мидиялар кедейлердің тамағы саналған, себебі оларды жағалаудан оңай жинауға болатын. Қазіргі кезде олар нағыз деликатеске айналып, үздік мейрамханаларда ұсынылады. Әсіресе ақ шарап, сарымсақ және кілегеймен дайындалған рецептер танымал.
- Мидия — ақуызға, темірге, В12, А, D дәрумендеріне және омега-3 май қышқылдарына бай тағам. Сонымен бірге олардың құрамында май өте аз. Бұл оларды дұрыс тамақтану ұстанатын адамдар үшін мінсіз етеді.
- Мидияны пісіру бірнеше минут уақыт алады. Әдетте олар буға немесе сорпаға қайнатылып дайындалады, қабығы ашылғанда олар тұтынуға дайын болады. Егер пісіргеннен кейін қабық ашылмаса, ондай мидияны жеуге болмайды.
- Мидиялар кейбір елдердің, әсіресе теңіз жағалауындағы халықтардың мәдениеті мен дәстүрінде ерекше орын алады. Мысалы, Бельгияда шілде айында мидия маусымының басталуы ұлттық мерекелермен атап өтіледі. Бұл шаралар жәрмеңкелермен, дәм тату кештерімен жалғасады.
- Мидия қабыршағының түсі тіршілік ететін аймақ пен түріне байланысты қара-көк, янтарь түстес, кейде күлгін немесе көгілдір реңкті болады. Қабыршақтың ішкі жағы көбінесе інжу тәрізді жылтыр қабатпен жабылған. Бұл материал зергерлік әшекей бұйымдарын жасау үшін қолданылады.
- Жапония секілді елдерде мидиялар тағам ғана емес, косметологияда да қолданылады. Қабыршақтардан алынатын экстракттар кремдер мен маскалардың құрамына еніп, теріні ылғалдандыру және қорғау қасиетіне ие. Сондай-ақ олардың биологиялық белсенді заттары медицинада да зерттеліп жатыр.
- Жаңа жиналған мидияларды сақтау және тұтыну ережелеріне аса мұқият болу қажет. Олар тек сенімді сатушылардан алынуы тиіс. Қапталған мидиялар тоңазытқышта сақталуы керек және жарамдылық мерзімі өтіп кетпеуі қажет.
Бұл керемет әрі қызықты деректер мидиялардың жай ғана тағам емес екенін дәлелдейді. Олар экологияны қорғауға көмектеседі, адам ағзасына пайдалы және ғылыми-зерттеу мен косметологияда қолданылады. Мидия — табиғаттың үйлесімі мен пайдасының тамаша мысалы. Біз олар туралы көбірек білген сайын, олардың маңызын тереңірек түсінеміз.
