Кит акуласы — көлемі зор әрі бейбіт мінезді теңіз жануары. Ол акула тұқымдасына жататынмен, мінезі, қоректену тәсілі мен тіршілік салты нағыз жыртқыштардан мүлде өзгеше. Бұл ерекше тіршілік иесі сырт келбетімен, өмір сүру дағдысымен және жұмбақ болмысымен таңғалдырады. Төменде кит акулалары туралы сіз білмеуі мүмкін қызықты деректер жинақталған. Олардың таңғажайып әлемімен танысуға дайын болыңыз.
- Кит акуласы — Жер бетіндегі ең ірі балық. Ересек дараларының ұзындығы 18 метрге дейін жетіп, салмағы 20 тоннадан асады. Осыншалық алып көлеміне қарамастан, олар тек ұсақ тірі ағзалармен, яғни планктон және майда балықтармен қоректенеді. Қоректену тәсілі бойынша олар киттерге ұқсайды, сондықтан да «кит акуласы» деп аталған.
- Кит акуласы адамдар үшін мүлде қауіпті емес. Ол агрессия танытпайды, тіпті сүңгуірлердің қасына жүзуіне де мүмкіндік береді. Аузын кең ашқанына қарамастан, оның тістері ұсақ әрі тістеу немесе шабуыл жасауға арналмаған. Ол суды сүзіп, оның ішіндегі қоректі бөліктерді жұтады.
- Әрбір кит акуласының денесінде ақ дақтар мен жолақтардан тұратын ерекше өрнек болады. Бұл өрнек адам саусағының ізі секілді дара, әрі жеке акулаларды ажыратуға мүмкіндік береді. Ғалымдар фотофиксация мен арнайы тану бағдарламаларын пайдаланып, акулалардың қозғалысын бақылап отырады. Бұл олардың миграциялық жолдарын зерттеуге көмектеседі.
- Кит акуласының қоректену тәсілі сүзгілеу деп аталады. Ол аузын кең ашып, суды өткізіп, арнайы сүзгі тетіктері арқылы ішіндегі қоректі ұстап қалады. Бір сағат ішінде ол алты тоннаға дейін суды сүзгіден өткізе алады. Бұл оған азығы аз аймақтарда да тиімді қоректенуге мүмкіндік береді.
- Ғалымдардың айтуынша, кит акулалары 70 жылдан аса өмір сүре алады. Кейбір мәліметтер олар 100 жылға дейін өмір сүруі мүмкін екенін көрсетеді, алайда бұл әлі дәлелденбеген. Олар баяу өсіп, кеш жетіледі, сондықтан олардың санының азаю қаупі жоғары. Бұл акулаларды қорғау теңіз экожүйесін сақтау үшін өте маңызды.
- Кит акуласы әлемнің тропикалық жылы суларына таралған. Оларды жиі Филиппин, Аустралия, Мексика, Индонезия және Мальдив аралдарының маңынан көруге болады. Олар көшпелі өмір салтын ұстанып, қорек іздеп үлкен қашықтықтарға көшіп жүреді. Бұл қозғалыстардың көпшілігі әлі күнге дейін толық зерттелмеген.
- Кит акуласының көздері кішкентай, әрі басының екі жағында орналасқан. Ол көру қабілетіне қарағанда иіс сезу мен тері арқылы сезінуге көбірек тәуелді. Оның терісі өте сезімтал, тіпті судың аздаған ауытқуын да сезіне алады. Бұл оған қараңғы немесе лайлы суларда бағдарлауға көмектеседі.
- Бұл акуланың терісі өте қалың, кей жерінде 10 сантиметрге дейін жетеді. Ол акуланы жарақат пен паразиттерден қорғайды. Дегенмен, теріге кеме бұрандалары немесе адамдардың тиіп кетуі зиян келтіруі мүмкін. Сол себепті туризм саласында олармен байланысты реттеу қажет.
- Кит акуласының ауыз қуысында 3000-нан астам ұсақ тіс бар, бірақ оларды шайнауға пайдаланбайды. Бұл тістер бірнеше қатар орналасқан және, болжам бойынша, эволюциялық даму жолында сақталып қалған қалдық. Қоректену тек суды сүзіп, азықты жұту арқылы жүреді. Бұл оның мейірімді әрі зиянсыз тіршілік иесі екенін тағы бір мәрте көрсетеді.
- Кит акуласы ерекше көбею тәсілімен ерекшеленеді — ол жұмыртқа тірі туу арқылы көбейеді. Эмбриондар ананың ішінде жұмыртқада дамып, кейін тірі күйінде дүниеге келеді. Бір туғанда аналық акула 300-ге дейін шабақ әкелуі мүмкін. Дегенмен, олардың тірі қалу ықтималдығы төмен, сондықтан популяция баяу өседі.
- Кит акуласы барлық балықтар ішінде ең үлкен ауызға ие. Оның аузы 1,5 метрге дейін ашылуы мүмкін. Бұл оған суды көп мөлшерде сүзіп, қажетті қоректі тиімді жинауға мүмкіндік береді. Көптеген акулалардан айырмашылығы — оның аузы басының алдыңғы жағында орналасқан.
- Бұл алыптар теңіз экожүйесінде маңызды рөл атқарады. Олар планктон мен ұсақ балықтардың санын реттеп, тепе-теңдікті сақтайды. Сонымен қатар, кит акулалары мұхиттың экологиялық жағдайының көрсеткіші болып саналады. Олардың санының азаюы немесе артуы экожүйеде өзгерістер болғанын білдіреді.
- Кит акуласы өз салмағына қарамастан, су бетіне көтеріліп, тіпті секіріп шыға алады. Мұндай секірулер сирек кездеседі, бірақ зерттеушілер оларды бірнеше рет байқаған. Бұл әрекет паразиттерден арылу тәсілі немесе бір-бірімен байланыс құралы болуы мүмкін. Бұл әлі де зерттеліп жатқан құбылыс.
- Кит акуласы өзі жыртқыш болмаса да, басқа жыртқыштардың құрбаны бола алады. Жас дараларды касаткалар, ірі акулалар немесе адамдар шабуылдауы мүмкін. Ең үлкен қауіп — браконьерлік, теңіз ластануы және кемемен соқтығысу. Сондықтан Халықаралық табиғатты қорғау одағы кит акулаларын осал түрлер қатарына енгізген.
- Әлемнің әртүрлі мәдениеттерінде кит акуласы үйлесімділік, күш пен ұзақ өмірдің символы болып саналады. Филиппинде оны теңіздің рухани қорғаушысы ретінде құрметтейді. Кей аймақтарда оның бейнесін қайықтарға салып немесе дәстүрлі өнерде қолданады. Бұл адам мен табиғат арасындағы терең байланысты көрсетеді.
- Кит акулалары 1000 метрден астам тереңдікке дейін сүңгие алады. Мұндай тереңге сүңгу көбіне түнде немесе ұзақ қоныс аудару кезінде болады. Ғалымдар арнайы белгілер арқылы олардың жолдарын зерттейді. Бұл тереңдікке бағытталған қозғалыстар әлі толық түсінілмеген.
Кит акуласы — алып көлемі, сабырлы мінезі мен ерекше бейімделу қасиеттерін біріктірген теңіз кереметі. Оның өмір сүру ерекшеліктері, табиғи қызметі мен сырт келбеті зерттеушілер мен табиғат әуесқойларын таңдандырады. Кит акуласы туралы осы қызықты деректер оны қорғау мен зерттеудің маңызын көрсетеді. Бұл теңіз алыптары туралы көбірек білген сайын, олардың ғажайып әлеміне деген құрметіміз арта түседі.
