Тауық еті — әлемдегі ең кең таралған әрі сүйікті тағамдардың бірі. Оны қуырып, бұқтырып, асып немесе кептіріп әртүрлі әдіспен дайындайды. Бұл ет тек дәмімен ғана емес, сонымен қатар құнарлылығымен және ағзаға жеңіл сіңімділігімен де танымал. Бірақ біз күнделікті тұтынатын қарапайым тауық етінің артында сіз біле бермейтін таңғаларлық фактілер жатыр. Осы мақалада тауық етіне қатысты қызықты әрі танымдық ақпараттар жинақталған.
- Тауық — адамзат қолдан қолға үйреткен ең көне құс түрлерінің бірі. Археологиялық деректерге сүйенсек, Қытайда тауықты шамамен 8000 жыл бұрын асырай бастаған. Алғашында бұл құстарды ет үшін емес, діни рәсімдер мен әтештер шайқасы үшін ұстаған.
- Әлемде тауық етін ең көп тұтынатын ел — АҚШ. Орташа есеппен бір америкалық жылына 45 келіден астам тауық етін жейді. Бұл көрсеткіш Еуропа мен Азия елдерінен бірнеше есе жоғары.
- Тауық еті май мен холестерин мөлшерінің төмен болуына байланысты диеталық тағам болып есептеледі. 100 грамм терісіз тауық төсінде бар-жоғы 110–120 калория болады. Сол себепті бұл ет жүрек-қан тамырлары аурулары бар адамдарға және спортпен айналысатындарға ұсынылады.
- Қызыл етпен салыстырғанда тауық еті тез әрі жеңіл қорытылатын тағам. Асқазанды ауырлатпайды және аллергиялық реакцияларды сирек тудырады. Сондықтан ол балалар мен егде жастағы адамдардың рационына жиі енгізіледі.
- Әлемдегі ең қымбат тауық еті Жапонияда өндіріледі. Бұл елде «Оямадори» деп аталатын ерекше тұқымды тауық өсіріледі, олардың еті хош иісті әрі мәрмәр құрылымды болады. Бір келісінің бағасы 100 доллардан да асып кетуі мүмкін.
- Тауық етінің түсі құстың қай бөлігінен алынғанына байланысты өзгеріп отырады. Тауық төсінің түсі ашық болады, өйткені онда миоглобин аз, ал жамбастың еті қаралау, себебі олшық ет көбірек жұмыс істейді. Бұл факторлар еттің дәмі мен құрылымына әсер етеді: қара ет шырынды, ал ақ ет нәзік болады.
- Ислам және иуда діндерінде тауық еті «таза» ет болып саналады. Арнайы діни ережелерге сай сойылған жағдайда бұл етті тұтынуға рұқсат етіледі. Сондықтан тауық еті дін ұстанушылар арасында кеңінен таралған.
- Тауық еті өндірісі — ауыл шаруашылығындағы ең жылдам дамып жатқан салалардың бірі. XX ғасырда бұл сала жүздеген есе ұлғайды, оған өнеркәсіптік әдістер мен тұқымдарды селекциялау себеп болды. Қазіргі бройлер тауықтары бар-жоғы 6 аптада қажетті салмаққа жетеді.
- Әлемнің көптеген елдерінде тауықтың төс еті ғана емес, оның аяқтары, мойны мен жүрегі де тағам ретінде пайдаланылады. Мысалы, Қытайда тауықтың аяғы дәмхана мәзірінде деликатес ретінде ұсынылады. Ал басқа елдерде ішек-қарын өнімдерінен сорпа қайнатады.
- Жұмыртқа мен ет үшін өсірілетін тауықтар әртүрлі тұқымға жатады. Арнайы етті бағыттағы тауықтар тек ет өндіруге бейімделген, ал жұмыртқа бағытындағысы тек жұмыртқа береді. Сонымен қатар, аралас бағыттағы тұқымдар да бар, бірақ олар өнімділік жағынан әлдеқайда төмен.
- Тауық еті — барлық қажетті аминқышқылдарды қамтитын толыққанды ақуыз көзі. Бұлшықет массасын құру үшін ол аса маңызды. Кейбір диеталарда тауық еті негізгі ақуыз көзі ретінде қолданылады.
- Тауық етін термиялық өңдегенде дайындық температурасын сақтау өте маңызды. Жеткілікті піспеген етте сальмонелла сияқты қауіпті бактериялар қалуы мүмкін. Қауіпсіз тұтыну үшін еттің ішкі температурасы кемінде 74 градус болуы тиіс.
- Әлемде 500-ден астам тауық тұқымы мен кроссы бар, олардың әрқайсысының еті дәмі мен сапасы жағынан ерекшеленеді. Францияда өсірілетін Бресс тұқымды тауықтың еті нәзіктігімен танымал. Бұл тұқым тіпті гастрономиялық мұра ретінде қорғалады.
- Кейбір Азия елдерінде мейрам кезінде тауықты табиғи бояғыштармен бояйды. Мысалы, Вьетнамда үйлену тойында куркума қосылған, сарғылт түсті тауық ұсынылады. Бұл тағам байлық пен бақыттың белгісі ретінде қабылданады.
- Тауық еті әлемнің кез келген асханасына бейімделе алады. Ол түрлі дәмдеуіштермен, тұздықтармен және көкөністермен жақсы үйлеседі. Осы әмбебаптығының арқасында тауық еті көптеген ұлттық тағамдардың негізіне айналды.
- Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде тауық еті көптеген елдер үшін ақуыз тапшылығы мәселесін шешкен. Ірі қара мал санының азаюына байланысты үкіметтер халықты тауық өсіруге ынталандырды. Тауық еті сол уақытта әскер мен бейбіт халықтың негізгі азығы болды.
- Ғарышта да тауық еті тұтынылады, бірақ паста немесе сублимацияланған түрде. Мұндай өнімдер ұзақ уақыт сақталып, салмақсыздық жағдайында қолдануға қолайлы. Ол құнарлы болғандықтан ғарышкерлердің стандартты рационына енген.
- Кейбір ұлттардың асханасында тауық майы ерекше рөл атқарады. Мысалы, еврей тағамдарында шмальц деп аталатын тауық майы тағам дайындауда жиі қолданылады. Оны ботқаға, түрлі нан жағындыларына немесе тіпті десерттерге қосады.
- Ауылдық жерлерде тауық етін шылымдап (түтінде кептіріп) ұзақ уақыт сақтайды. Бұл әдіс тоңазытқышсыз сақтау мүмкіндігін беріп, етке ерекше хош иіс сыйлайды. Көптеген үй шаруашылықтарында бұл әдіс әлі де кең таралған.
- Кейде тауық еті толық піскен болса да, ішкі түсі қызғылт немесе қызыл болып көрінуі мүмкін. Бұл еттегі темір мен пештегі газдардың арасындағы химиялық реакцияның салдары. Егер ет қажетті температураға дейін піскен болса, ол жеуге жарамды саналады.
Осы қызықты деректер арқылы тауық етіне деген көзқарасыңыз өзгереді. Бұл тек қарапайым тағам емес, түрлі халықтардың мәдениетінде, тарихында және ас мәзірінде өз орнын тапқан ерекше құбылыс. Оның әмбебаптығы мен денсаулыққа пайдалығы оны әлемнің кез келген жерінде бағалы ет өнімдерінің қатарына қосады. Күнделікті ас мәзіріндегі таныс тауық еті өз ішінде көптеген ғажайыптарды жасырып жатқанын естен шығармаңыз.
