Қаракүстілер — басаяқтылар класына жататын теңіз жәндіктерінің ерекше түрі. Олар таңғажайып сыртқы пішінімен, ақылдылығымен және терісінің түсін жылдам өзгерту қабілетімен назар аударады. Бұл тіршілік иелері мұхит экожүйесінде маңызды рөл атқарады және ғалымдар мен инженерлерге шабыт береді. Қарапайым көрінгенімен, қаракүстілер биологиялық тұрғыдан өте күрделі және бейімделгіш организмдер. Төменде сіз білмеуі мүмкін, бірақ өте қызықты әрі танымдық деректер келтірілген.
- Қаракүстілердің ішкі қаңқасы болады, ол «сепия сүйегі» немесе «қарак» деп аталады. Бұл борлы құрылым олардың суда қалқып тұруын реттейді. Соның арқасында олар судың тереңдігіне қарай оңай көтеріле немесе төмен түсе алады.
- Қаракүстілер терісінің түсін лезде өзгерте алады. Олар бұл үшін тері астында орналасқан хроматофорлар деп аталатын арнайы пигментті жасушаларды пайдаланады. Бұл қабілет оларға жасырынып қалуға, байланыс орнатуға немесе жауларын қорқытуға мүмкіндік береді.
- Қаракүстілердің көз құрылымы өте күрделі әрі сезімтал. Олар жарықты поляризациясы бойынша ажырата алады және тіпті әлсіз жарық жағдайында жақсы көреді. Бұл оларды теңіздегі ең көреген жәндіктердің қатарына жатқызады.
- Бұл тіршілік иелері есту мүшелерінсіз-ақ судың тербелісін өте жақсы сезінеді. Осы қасиетінің арқасында олар кеңістікте бағыт-бағдарын жоғалтпайды, жаулар мен олжаларды оңай анықтайды. Денесі қысым мен дірілге өте сезімтал.
- Қаракүстілердің он қармағы болады, оның екеуі ұзын болып, олжаны ұстауға арналған. Қалған сегізі қозғалыс пен манипуляцияға пайдаланылады. Қармақтарының ұшында орналасқан сорғыштар заттарды берік ұстап тұруға көмектеседі.
- Қауіп төнген жағдайда қаракүстілер сия тәрізді сұйықтық шашады. Бұл қою сұйықтық жаудың назарын басқа жаққа аударып, қаракүстінің қашып кетуіне мүмкіндік береді. Сияның құрамында жаудың иіс сезуін әлсірететін заттар да болады.
- Қаракүстілердің өмір сүру ұзақтығы қысқа — көбінесе 1–2 жыл шамасында. Олар тез өсіп, бірнеше айда жыныстық жетілуге жетеді. Көп жағдайда ұрпақ қалдырған соң өледі.
- Олардың жүйке жүйесі өте дамыған. Қаракүстілер пішіндерді ажырата алады, лабиринттерден өтуді үйренеді, тіпті кейбір тапсырмаларды есінде сақтап қалады. Олар қысқа және ұзақ мерзімді жадыға ие.
- Қаракүстілердің үш жүрегі бар. Екеуі қанды желбезектерге жібереді, ал үшіншісі дененің басқа бөліктеріне таратады. Қан құрамында гемоглобин емес, гемоцианин болғандықтан, оның түсі көк болады.
- Қаракүстілер қысқа қашықтықта судың бетімен ұшып өте алады. Бұл реактивті қозғалыстың арқасында жүзеге асады — олар мантия қуысына суды жинап, оны сифон арқылы жоғары қысыммен шығарады. Бұл тәсіл жаудан қашуға көмектеседі.
- Қазіргі кезде қаракүстілердің 120-дан астам түрі белгілі. Олар негізінен жылы теңіздерде өмір сүреді және суық аймақтардан аулақ жүреді. Көпшілігі 200 метр тереңдікте кездеседі.
- Бұл жәндіктер дене мүшелерін қайта қалпына келтіре алады. Егер қармақтарының бірі зақымданса немесе үзіліп қалса, ол қайта өсіп шығады. Мұндай қасиет теңіз жыртқыштары арасында өте маңызды артықшылық болып табылады.
- Қаракүстілердің жұптасу салты күрделі әрі ерекше. Аталықтары өздерін көрсету үшін түсін өзгертеді, қармақтарын жайып, ерекше қимылдар жасайды. Аналықтары жұмыртқаларын тасқа немесе басқа заттарға жабыстырады, көбіне содан кейін өледі.
- Қаракүстілердің дене құрылысы мен әрекеті робот жасау және жасанды интеллект зерттеулеріне шабыт көзі болып отыр. Олардың қозғалыс механизмі, тері құрылымы мен сенсорлық қабілеті көптеген биоинженерлік жобалардың негізіне айналды. Қазіргі таңда олардың терісіне ұқсас икемді және камуфляждық материалдар әзірленуде.
- Қаракүстілер тағам ретінде де жоғары бағаланады. Олардың еті жұмсақ әрі дәмді, ал сиясы табиғи бояғыш ретінде қолданылады. Әсіресе Жерорта теңізі мен Азия елдерінде қаракүстілерден дайындалған тағамдар деликатес болып есептеледі.
Қаракүстілер — теңіз түбінде тіршілік ететін, ерекше құрылысы мен мінез-құлқы бар тірі ағзалар. Бұл қызықты деректер олардың эволюциялық жетілген, ақылды және шебер жаратылыс екенін дәлелдейді. Сіз бұрын бұл жәндіктің осыншама қабілетке ие екенін білмеуіңіз мүмкін. Олар жайлы зерттеулер биология мен технологияның болашағына жол ашып отыр.
